Παραδοσιακές στολές απ’ όλη την Ελλάδα γεμάτες ιστορία και πολιτισμό!

Η οικογενειακή επιχείρηση που ξεκίνησε το 1978 στο Αιγάλεω Αττική η Ελένη Γιάννου συνεχίζει μέχρι και σήμερα να προάγει την παράδοση και τον πολιτισμό προσφέροντας παραδοσιακές στολές απ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της Ελλάδας.

Ακολουθεί συνέντευξη στους The New Hellenic Times με την ιστορία της επιχείρησης:

1. Πώς ξεκίνησε η οικογενειακή επιχείρηση με τις παραδοσιακές στολές και πόσο έχει αλλάξει η αγορά τα τελευταία χρόνια;

Η αρχή έγινε το 1978 στο Αιγάλεω Αττικής, από την Ελένη Γιάννου. Βλάχικης καταγωγής η ίδια από την Παλαιομάνινα Αιτωλοακαρνανίας και έχοντας από μικρή γνώσεις μοδιστρικής, όπως συνήθιζε να λέει “μαντάρω και με τα μάτια κλειστά”, άρχισε ερασιτεχνικά να αναλαμβάνει τις μεταποιήσεις αλλά και τη δημιουργία απλών καθημερινών φορεμάτων και ποδιών για κυρίες στη γειτονιά. Κάποια στιγμή, της προτάθηκε από σχολείο της περιοχής να αναλάβει να ράψει τις στολές για τη Χριστουγεννιάτικη παιδική παράσταση κι αν στεφθεί με επιτυχία να ξεκινήσει μία σταθερή συνεργασία μεταξύ τους. Έτσι και έγινε. Τα πρώτα δύο χρόνια, καθώς η δουλειά της έγινε γνωστή και σε περισσότερα γύρω σχολεία, δημιουργούσε και διέθετε προς ενοικίαση στολές για τις παιδικές σχολικές παραστάσεις. Το 1980, η διευθύντρια ενός εξ αυτών ζήτησε αν θα μπορούσε να αναλάβει να ράψει και παραδοσιακές στολές, κατά βάσει μερικά Τσολιαδάκια και Αμαλίες για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου. Μη φοβούμενη την πρόκληση, έκανε έρευνα, επένδυσε σε καλά ποιοτικά υφάσματα (βαμβάκι, τσόχα, σατέν) και δέχτηκε με χαρά. Μετά από αυτό, ήταν που πήρε την απόφαση να επενδύσει στην ιδέα της παραδοσιακής φορεσιάς και να το επεκτείνει όσο περισσότερο μπορεί. Αγαπώντας και η ίδια πολύ την ελληνική παράδοση, της άρεσε να διαβάζει και να μαθαίνει για τις ιδιατερότητες κάθε περιοχής, τους συμβολισμούς των ρούχων, την ιστορία τους και ένιωθε τιμή να τους δίνει απτή μορφή. Συνέχισε, λοιπόν, να βελτιώνει χρόνο με το χρόνο τις τεχνικές και τη γνώση της πάνω στο αντικείμενο, ενοικιάζοντας σε σχολεία της περιοχής Τσολιάδες, Αμαλίες, Ηπειρώτισσες, Μπουραζάνες, Σουλιώτισσες και Νησιωτοπούλες. Έτσι ξεκίνησε αυτό που σήμερα είναι οικογενειακή επιχείρηση σαράντα χρόνων, με ιματιοθήκη ελληνικ΄ων παραδοσιακών φορεσιών.

Το 1998, αποφασίζουν με τον σύζυγό της Κωνσταντίνο να μετακομίσουν στα Ιωάννινα τόπο καταγωγής του ίδιου, για μια ζωή μακριά από τους ρυθμούς της πρωτεύουσας. Όντας ανύσηχα πνεύματα και οι δύο, αποφασίζουν να επενδύσουν και να δημιούργησουν μια μικρή βιοτεχνία παραδοσιακών φορεσιών και λευκών ειδών με όραμα να εξυπηρετούν περιοχές σε όλη την Ελλάδα. Δεν άργησαν να έρθουν και οι πρώτες παραγγελίες για φορεσιές ενηλίκων.

Το 2001, με αφορμή κάποιες συνεργασίες για τις Γιορτές Εξόδου Μεσολογγίου και τη μεγάλη εκδήλωση που γίνεται κάθε χρόνο την Κυριακή των Βαΐων, με χιλιάδες συμμετέχοντες από όλη την Ελλάδα, αποφασίζουν να επεκταθούν και εκεί με ένα εποχιακό υποκατάστημα παραδοσιακών φορεσιών που σηματοδότησε και την αρχή της δραστηριοποίησης της βιοτεχνίας σε παρελάσεις ενηλίκων, εκδηλώσεις, συνεργασίες με συλλόγους εντός και εκτός Ελλάδας.

Το όραμα και η προσπάθεια διατήρησης της παράδοσης πάντα με σεβασμό και αγάπη για την ελληνική παραδοσιακή φορεσιά και τα τοπικά έθιμα συνεχίζονται από τις κόρες Ουρανία και Ειρήνη Γιάννου.

Η αλήθεια είναι πώς από τότε τα δεδομένα στη χώρα έχουν πλήρως αλλάξει και η ζήτηση δεν είναι ίδια. Η μεγάλη αλλαγή στη ζήτηση έγινε αισθητή κυρίως τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση, όπου όλο και περισσότερα σχολεία άρχισαν να κάνουν όλο και λιγότερες επίσημες γιορτές. Βασικό ρόλο, έχει παίξει επίσης και το γεγονός ότι πλέον στις σχολικές παρελάσεις έχει σχεδόν πλήρως αντικατασταθεί η παραδοσιακή ενδυμασία με σύγχρονα και επίσημα ρούχα παρελάσεως όπως είναι το κλασσικό παντελόνι/φούστα και λευκό πουκάμισο. Όσον αφορά τους ενήλικες, στην ίδια γραμμή οι επετειακές εκδηλώσεις σε μεγαλύτερη κλίμακα φθήνουν. Πιο συχνά γίνονται σε μικρούς αριθμούς τοπικά σε κάθε περιοχή. Αυτό που αξίζει να σημειωθεί σχετικά με τη ζήτηση είναι πως, στον αντίποδα των προαναφερθέντων έχει σημειωθεί την τελευταία δεκαετία ιδιαίτερη αύξηση στον ενδιαφέρον και τη ζήτηση από Έλληνες ομογενείς του εξωτερικού.

2. Από ποιές περιοχές της Ελλάδας είναι οι περισσότερες στολές; 

Η ελληνική παραδοσιακή φορεσιά είναι ένα σύνολο ενδυμάτων που χαρακτηρίζει και διακρίνει τους ανθρώπους κάθε περιοχής. Ο ρόλος της είναι να ντύνει, να στολίζει και να εντυπωσιάζει έχοντας το κάθε κομμάτι τη δική του σημασία και συμβολισμό.

Τα ποιοτικά και πλούσια υλικά, η ποικιλία στο ράψιμο, το κέντημα και το στόλισμα δημιουργούν την προσωπική σφραγίδα κάθε περιοχής.

Οι φορεσιές χωρίζονται σε κατηγορίες όπως ορεινή, πεδινή, νησιωτική, καθημερινή και γιορτινή. Βασικός διαχωρισμός ανά περιοχή είναι τα υφάσματα που συνάδουν και με τις καιρικές συνθήκες.Για παράδειγμα οι νησιώτικες φορεσιές αποτελούνται επί το πλείστον από ανάλαφρα, λεπτά και βαμβακερά υφάσμτα, οι πεδινές από πιο σταθερά, όπως χοντρό βαμβάκι, βελούδο ή λεπτή τσόχα, ενώ όσο πιο βόρεια είναι η περιοχή τόσο πιο χοντρά ανθεκτικά στο κρύο υφάσματα χρησιμοποιούνται όπως η τσόχα ή το μαλλί. Ο άλλος βασικός διαχωρισμός ανά περιοχή ή ανά περίσταση είναι τα αξεσουάρ όπως τα μαντλήλια, οι κεφαλόδεσμοι, τα καπέλα, τα ζωνάρια, οι πόρπες,οι μπροστοποδιές και τα κοσμήματα/φλουριά.

Ενδεικτικά, κάποιες από τις φορεσιές με τις περιοχές τους είναι οι παρακάτω.

Ο πλέον αντιπροσωπευτικός Τσολιάς, εθνική ενδυμασία, σύμβολο νίκης και τιμής που αποτελείται από το φάριο/φέσι, τη φέρμελη (γιλέκο) και τη φουστανέλα, ο οποίος πέρα από την Αττική και Στερεά Ελλάδα συναντάμε παρόμοιες εκδοχές στου και στην Πελλοπόνησο, την Ήπειρο και σε κάποιες περιοχές της Μακεδονίας.

Θράκη
Μεταξάδες, Καρωτή, Καβακλί Ανατολικής Ρωμυλίας

Μακεδονία,
Μπούφι Φλώρινας, Ρουμλούκι Αλεξάνδρεια Ημαθείας, Βλάχοι Σερρών, Νάουσα

Ήπειρος
Μπουραζάνα, Κόνιτσα, Μετσοβο, Πωγώνι, Βοβούσα, Σαρακατσάνα, Ζαγόρι

Θεσσαλία,
Βλάχοι, Καραγκούνα, Τρίκερι Πηλίου

Αττική και Στερεά Ελλάδα:
Μέγαρα και Μεσόγεια

Πελοπόννησος
Μάνη, Τσακωνία

Κρήτη
Κρητική Ανδρική Βράκα, Ανώγεια, Σφακιανή

Όσον αφορά τα ελληνικά νησιά υπάρχει μια σχεδόν ομοιόμορφη είκόνα των ενδυμασιών (πχ λευκά πουκάμισα, μαντλήλια, βράκες κλπ), με διαφοροποιήσεις ανά νησιώτικό διαμέρισμα όπως για παρράδειγμα τα Επτάνησα που έχουν πιο δυτικοευρωπαϊκές επιρροές, τα Δωδεκάνησα ανατολίτικες και οι Κυκλάδες επηρεασμένες από ευρωπαική και ανατολίτικη στόφα.

3. Πώς γίνεται η παραγωγή των στολών; Ακολουθείται κάποια παραδοσειακή μέθοδο, έχει αλλάξει η διαδικασία και γίνεται με πιό σύγχρονα εργαλεία και υλικά;

Παλαιότερα οι φορεσιές ήταν σχεδόν καθ’όλα χειροποίητες.Τα κεντηματα ήταν στο χέρι, για τα φορέματα, τις φουστανέλες και τα φοδραρίσματα χρησιμοποιούνταν παραδοσιακές ραπτομηχανές, ενώ για τα σχέδια και τις τεχνοτροπίες στα υφάσματα, κυρίως στισ ποδιές, ο κλασσικός αργαλειός.

Με την πάροδο του χρόνου η διαδικασία παραγωγής εξελίχθηκε, με σύγχρονες ραπτικές μηχανές τόσο για όλα τα ιμάτια όσο και για τα κεντήματα ειδικά στα γιλέκα και τα σεγκούνια που είναι ιδιαίτερα περίτεχνα και απαιτούσαν αρκετό χρόνο καθώς τα υφάσματά τους είναι χοντρά και δουλεύονται πιο δύσκολα. Κάποια στοιχεία παραμένουν χειροποίητα όπως κεντήματα με χρυσοκλωστή ή βελονάκι δαντέλα κυρίως σε μαντλήλια και ποδιές.

Αυτό που έχει μείνει αναλείωτο στο χρόνο είναι η ιδιαίτερη έμφαση που δίνουμε στην πιστή αντιγραφή των παραδοσιακών ενδυμασιών και στην άριστη ποιότητα των κατασκευαστικών υλικών, προσπαθώντας να διατηρήσουμε τεχνοτροπίες του παρελθόντος.

Σημαντικό είναι να αναφερθεί, πως όσον αφορά τα κοσμήματα των φορεσιών αυτά παραμένουν χειροποίητα και είναι σε συνεργασία με τεχνίτες παραδοσιακής αργυροχοΐας μικρών βιοτεχνιών από διάδφορα μέρη της Ελλάδας.

4. Υπάρχει ενδιαφέρον μόνο από την Ελληνική αγορά ή είναι ένας κλάδος που ανοιγεται και στους Έλληνες του Εξωτερικού;

Στην Ελλάδα, έχουν διατηρηθεί οι τιμητικές εορτές ανά έτος και, αν και μειωμένο το ενδιαφέρον σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, παραμένει σταθερό. Μέσα από τις σχολικές παρελάσεις, εορτές και εθνικές επετείους που γιορτάζονται πανελλαδικά οι Έλληνες από μικρή ηλικία έρχονται σε επαφή με την παράδοση και υπάρχει τριβή με τα ήθη και έθιμα του κάθε τόπου. Αρκετά είναι τα άτομα επίσης, ιδιαίτερα στην επαρχία, που από νωρίς υπάρχει ενασχόληση και εκμάθηση παραδοσιακών χορών (όπου η ελληνική φορεσιά είναι αναπόσπαστο κομμάτι), πολλοί εκ των οποίων συνεχίζουν και ώς ενήλικες και ύστερα μυούν και τα παιδιά τους. Έτσι διατηρείται ένας κύκλος μέσα στο χρόνο και οι νεότερες γενιές μαθαίνουν και τιμούν την παράδοση. Κατά συνέπεια, υπάρχουν αρκετές σταθερές συνεργασίες το χρόνο με λαογραφικά συγκοτήματα και σχολικα ιδρύματα που συμμετέχουν στα παραπάνω.

Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης σας, το ενδιαφέρον των Ελλήνων του Εξωτερικού ήταν και παραμένει αμείωτο. Ιδιαίτερα τα τελευταία δεκαπέντε έτη, το ενδιαφέρον και η αγορά στο εξωτερικό όλο και μεγαλώνει. Συνεχώς βλέπουμε να πληθαίνουν οι εκδηλώσεις Ομογενών στη Διασπορά, τα αφιερώματα, τα άρθρα, οι αναφορές. Το πολύ θετικό είναι πως, σε αντίθεση με παλαιότερα, τώρα μεγάλο τμήμα των συμμετεχόντων και μελών είναι ενεργοί νέοι. Για αυτό ίσως ευθύνεται το γεγονός πως τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά την οικονομική κρίση στην Ελλάδα, μεγάλος αριθμός νέων έφυγαν από τη χώρα προς αναζήτηση καλύτερων ευκαιριών. Η ξενιτιά ήταν και παραμένει χαρακτηριστικό κομμάτι της ιστορίας μας. Για παράδειγμα , αποδεικνείεται έντονα στα τραγούδια της Ηπείρου όπου τα περισσότερα είναι μοιρολόγια και μιλούν για τους ξενιτεμένους. Η ενασχόληση και συμμετοχή σε ενέργειες που έχουν να κάνουν με την Ελληνική παράδοση είναι ένας τρόπος οι νέοι, ώντας σε μια ξένη χώρα να έρθουν σε επαφή με άλλους Έλληνες, να βρούν έναν οικείο κύκλο και σημαντικότερα να κρατήσουν επαφή με τις ρίζες τους.

Λαμβάνουμε ενδιαφέρον από τον εξωτερικό για αγορά φορεσιών και κατά ειδική παραγγελία πολλές φορές. Από σχολικά ιδρύματα για κάποια εκδήλωση-αφιέρωμα που θέλουν να στηρίξουν μία ελληνική επιχείρηση, από παππούδες και γιαγιάδες που θέλουν να κάνουν δώρο στο εγγονάκι, από λαογραφικά συγκροτήματα κα.
Ξέρεις ότι αξίζει να συνεχίζεις, όταν λαμβάνουμε φωτογραφίες από σχεδόν μωρά παιδιά να είναι ντυμένα με μία από τις φορεσιές μας, από γονείς με τα παιδιά τους στο σχολείο που είπανε πρώτη φορά ποίημα ντυμένα από την άλλη μεριά του Ατλαντικού και επέλεξαν τη δική σου φορεσιά. Είναι μεγάλη τιμή. Οι φορεσιές δίνονται και φοριούνται σαν κάτι πολίτιμο, σαν οικογενειακό κειμήλιο.

Η τεχνολογία σε αυτό το κομμάτι έχει βοηθήσει πάρα πολύ; η επικοινωνία είναι άμεση και μπορείς να μιλάς με τον άλλον λες και τον εξυπηρετείς μέσα στο μαγαζί. Δεν μπορείς να αγοράσεις μία φορεσιά όπως ένα παντελόνι για παράδειγμα; να διαλέξεις χρώμα και μέγεθος και προσθήκη στο καλάθι. Είναι τόσες πολλές οι λεπτομέρειες και τα πράγματα που χρειάζεται να συζητηθούν πριν την ολοκήρωση μιάς παραγγελίας. Η προσωπική επικοινωνία στο χώρο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντική.

Το πόσο έντονη είναι η ελληνική παρουσία στο εξωτερικό και η τιμή στην ελληνική παράδοση στάθηκε τρανά αυταπόδεικτη φέτος στην επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, όπου όλος ο χάρτης βάφτηκε γαλανόλευκος. Χώρες και πόλεις του εξωτερικού με μεγάλο αριθμό απόδημων Ελλήνων όπως η Αυστραλία, η Γερμανία, η Αμερική, η Νότιος Αφρική, ο Καναδάς και τόσες άλλες, ήταν στους πρώτους τίτλους των μεγαλύτερων ειδησεογραφικών πρακτορείων για τις γιορτές επετείου που έλαβαν χώρα.

Νομίζω πως η ουσία της δουλειάς μας και η σημασία της κλείνονται στη φράση “ο Έλληνας μπορεί να φύγει από την Ελλάδα, αλλά η Ελλάδα δεν φεύγει ποτέ μέσα από τον Έλληνα¨.

5. Υπάρχουν αντίτσοιχες δραστηριότητες όπως για παράδειγμα αυτή της κατασκευής παραδοσιακών τσαρουχιών, που εκλείπουν. Έχουν μέλλον οι παραδοσιακές στολές ή είναι ένας κλάδος που χρόνο με το χρόνο φθίνει και ενδεχομένως να απειλείται με αφανισμό;

Είναι γεγονός πως γενικότερα λαογραφικές δραστηριότητες τέτοιου είδους τείνουν να εκλείψουν.

Κατασκευαστές-τεχνίτες τσαρουχιών αυτή τη στιγμή στη χώρα είναι τρείς. Υπάρχουν ελάχιστοι τεχνίτες παραδοσιακών κοσμημάτων αργυροχοΐας και χρυσοχοΐας κυρίως τοπικά με πρώτα τα Ιωάννινα όπου φημίζονται για την τέχνη τους στο παραδοσιακό κόσμημα και ακολουθούν η Αρκαδία, ο Βόλος, η Ρόδος και το Ηράκλειο.

Υπάρχουν σημεία στην Ελλάδα όπου ακόμα η παραδοσιακή φορεσια είναι κομμάτι της καθημερινότητας των κατοίκων και αυτό βοηθάει στο να διατηρηθούν καποιες αντίστοιχες δραστηριότητες, όπως είναι η κατασκευή στιβανιών στην Κρήτη που σε πολλά χωριά έχει διατηρηθεί οι άντρες κυρίως να φορούν την παραδοσιακή ενδυμασία με βράκα ή στο χωριό της Όλυμπου Καρπάθου όπου το χαρακτηριστικότερο στοιχείο της καθημερινής εξωτερικής τους εμφάνισης των γυναικών εξακολουθεί να είναι η παραδοσιακή ενδυμασία, το καβάι.

Οι παραδοσιακές ενδυμασίες είτε τότε, είτε τώρα παραμένουν το χαρακτηριστηκότερο σύμβολο της εθνικής μας ταυτότητας. Άλλοτε με πιο έντονη και άλλοτε με λιγότερη παρουσία, αλλά πάντα να συμβαδίσουμε στο χρόνο. Δυσκολίες και προκλήσεις υπάρχουν στον χώρο μας, αλλά η πίστη και ο σεβασμός μας προς την ελληνική παράδοση και τη λαϊκή τέχνη, αποτελούν κινητήριο δύνανη στην προσπάθειά μας να διατηρούμε ζωντανό ένα αναπόσπαστο κομμάτι της. Σκοπός μας πέρα από την εμπορική δραστηριότητα, είναι να διαδώσουμε και το μεράκι μας.

Πιστεύουμε απόλυτα πως παρά τις προκλήσεις της καθημερινότητας, όσο έχουμε μία τόσο σημαντική και πλούσια ιστορία πίσω μας με άνθρωπους που την αγαπούν και την τιμούν θα υπάρχει πάντα και ένα δημιουργικό μέλλον.

Σας ευχαριστώ.

Ειρήνη Γιάννου

Στοιχεία επικοινωνίας:
Ιωάννινα,Μεσολόγγι
+30 6944821951

Πελαγία Κάτση
+30 6947122763
Pelagia.f.katsi@gmail.com