Μυστικές υπηρεσίες: Μύθοι και πραγματικότητα

Το ότι οι μυστικές υπηρεσίες εμπλέκονται παντού και πάντα είναι μια ευρέως διαδεδομένη άποψη. Επίθεση με δηλητήριο στη M. Βρετανία, απόπειρα πραξικοπήματος στο Μαυροβούνιο, κυβερνοεπιθέσεις κατά του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, προσπάθειες εμπλοκής στις προεδρικές στις ΗΠΑ και τη Γαλλία, είναι μερικές μόνο ειδήσεις που πυροδοτούν τη φαντασία όσων πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας και όχι μόνο. Πρόσφατα έκανε το γύρο του κόσμου βίντεο που δείχνει τον μετέπειτα αντικαγκελάριο της Αυστρίας Χανς-Κρίστιαν Στράχε σε μυστικές διαπραγματεύσεις με δήθεν συγγενή ρώσου ολιγάρχη. Το τι επακολούθησε είναι γνωστό. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι μόνο μια μυστική υπηρεσία θα μπορούσε να βιντεοσκοπήσει μια τέτοια συνάντηση. Έχουν δίκιο;

Πέντε από τους πιο διαδεδομένους μύθους γύρω από τις μυστικές υπηρεσίες:

• Μόνο κράτη διαθέτουν μυστική υπηρεσία

Είναι μύθος ότι το βίντεο Στράχε θα μπορούσε να γυριστεί μόνο από μυστική υπηρεσία. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου δημιουργήθηκαν πλήθος ιδιωτικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίοι ονομάζονταν “Business Intelligence” ή απλά εταιρείες ασφαλείας που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε όσους ήταν σε θέση να τις πληρώσουν. Ιδίως στην ανατολική Ευρώπη οι νέες αυτές υπηρεσίες πληροφοριών έδωσαν δουλειά σε πολλούς πρώην πράκτορες και ειδικούς που έχασαν τη δουλειά τους μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού.

• Τα Fake News είναι νέο φαινόμενο

Ο Κρίστοφερ Νέρινγκ εξέδωσε πρόσφατα το βιβλίο “Οι 77 μεγαλύτεροι μύθοι για την κατασκοπεία”.

Ο όρος έχει γίνει μόδα την τελευταία πενταετία και χρησιμοποιείται κατά κόρον από τον αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Είναι όμως μύθος ότι τα Fake News είναι νέο φαινόμενο και ότι σχετίζεται με τα νέα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας. Η αλήθεια είναι ότι η παραπληροφόρηση από κρατικές υπηρεσίες είναι πολύ παλαιότερη. Επί δεκαετίες οι σοσιαλιστικές κυβερνήσεις, αλλά και κυβερνήσεις της Δύσης διατηρούσαν ειδικές υπηρεσίες που είτε κατασκεύαζαν είτε διέδιδαν ψευδείς ειδήσεις.

• Η ΕΕ δεν διαθέτει μυστική υπηρεσία

Και ναι και όχι. Η υπηρεσία συγκέντρωσης πληροφοριών, που προέρχονται από τις «28» χώρες-μέλη, ονομάζεται INCTE-EU Intelligence Analysis Center έχει την έδρα της στις Βρυξέλλες. Εκτός από τις πληροφορίες των κρατών-μελών, κάνει και τις δικές της αναλύσεις. Σε αντίθεση με μια πραγματική μυστική υπηρεσία η INCTE δεν συγκεντρώσει πληροφορίες με τη βοήθεια κατασκοπευτικών μεθόδων, όπως η παρακολούθηση, οι υποκλοπές και η βιντεοσκόπηση.

• Μυστικές Υπηρεσίες δρουν ανεξέλεγκτα

Ιδίως σε χώρες με δικτατορικό παρελθόν, όπως η Γερμανία, μια τους ναζί και μια με το ανατολικογερμανικό κράτος, όπου οι μυστικές υπηρεσίες χρησιμοποιήθηκαν από τα καθεστώτα για να διασφαλιστεί η παραμονή τους στην εξουσία, η καχυποψία απέναντι στις μυστικές υπηρεσίες είναι διαδεδομένη και δικαιολογημένη. Τόσο στην δυτική όσο και στην ανατολική Ευρώπη χρειάστηκε περίπου μισός αιώνας για να δημιουργηθούν δημοκρατικές δομές ελέγχου των μυστικών υπηρεσιών, όπως κοινοβουλευτικές επιτροπές, δικαιοσύνη, εντεταλμένοι για την προστασία προσωπικών δεδομένων ή μέσα ενημέρωσης. Μπορεί ο έλεγχος να μην είναι ιδανικός αλλά υφίσταται.

• Οι μυστικές υπηρεσίες τροφοδοτούν θεωρίες συνωμοσίας

Λέγεται, και όχι άδικα, ότι μυστικές υπηρεσίες εμπλέκονται σε ανατροπές καθεστώτων, δολοφονίες ή απόπειρες πραξικοπήματος από το Αφγανιστάν μέχρι τον Παναμά. Δεν ελέγχουν όμως το παγκόσμιο γίγνεσθαι, όπως πιστεύουν οι οπαδοί των θεωριών συνωμοσίας. Πολύ συχνά οι μυστικές υπηρεσίες είναι δημόσιες υπηρεσίες με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες. Επιπλέον σε πολλές περιπτώσεις οι υπηρεσίες πληροφοριών εξαρτώνται από κυβερνήσεις. Εκεί όπου σίγουρα οι υπηρεσίες πληροφοριών συνωμοτούν, είναι ως προς τα μέσα και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν, τα οποία πολλές φορές όμως δεν είναι πλέον και τα πιο σύγχρονα.

Κρίστοφερ Νέρινγκ (Επικεφαλής Έρευνας στο Γερμανικό Μουσείο Κατασκοπείας Βερολίνου)

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος

Πηγή: DW