Φ. Βουδαντά: Μπερδεύουμε το «καλό» με το «άβουλο» παιδί…

Της Φένιας Βουδαντά

Κι έτσι οι άνθρωποι μεγαλώνουν και φτιάχνουν, ο καθένας τη δική του, τις έννοιες του «καλού» και του «κακού». Μέσα από τις εμπειρίες και τα βιώματά τους, μέσα από ένα μαυροπίνακα στον οποίον έλυσαν σωστά ή λάθος μια μαθηματική άσκηση, μέσα από το συναίσθημα που βίωσαν όταν κάποιος σημαντικός άλλος σήκωσε μπροστά τους το δείκτη του χεριού κι έβαλε κι αυτός το λιθαράκι του για την αποσαφήνιση των προαναφερθέντων όρων.

Κι έτσι το καλό παιδί, με τα λίγα και με τα πολλά, είναι εκείνο που έλυσε σωστά τη μαθηματική άσκηση και πήρε αυτοκόλλητο και ορίστηκε ως καλό, διότι άκουγε το δάσκαλο ή τη δασκάλα κατά τη διάρκεια του μαθήματος, χωρίς να επιτρέπει σε  κανέναν άλλον παράγοντα να αποσπάσει την προσοχή του. Συγκριτικά με το άλλο παιδί στο τελευταίο συνήθως θρανίο που κάθεται μόνο του, έχει περιορισμένη ακουστότητα λόγω της θέσης του στην τάξη, αδυνατεί να πραγματοποιήσει το συλλογισμό που απαιτείται για την επίλυση της άσκησης, μα μένει με κολλημένο το βλέμμα στο ακατανόητο βιβλίο, με τους αγκώνες στο θρανίο και τις παλάμες στο κεφάλι. Μα με το μυαλό του κολλημένο στην έκφραση της μαμάς του όταν ο μπαμπάς δεν της δίνει σημασία ή αντίθετα ξεσπά πάνω της, στην έκφραση του μπαμπά πάνω από χαρτιά στα οποία αναγράφονται περίεργοι και μεγάλοι αριθμοί, σαν την έκφραση της απελπισίας που έχει ζωγραφιστεί και στο δικό του πρόσωπο τώρα με άλλους, πιο μικρούς αριθμούς, μα και πάλι τόσο δύσκολους για εκείνο. Και κανείς εκ των δύο γονέων δεν παίρνει πρωτοβουλία, ούτε η μαμά να σταματήσει τη συμπεριφορά του μπαμπά, ούτε ο μπαμπάς να στρέψει την προσοχή του από τα αδιάφορα χαρτιά σε εκείνο το ίδιο που έχει ανάγκη τόσο από μια αγκαλιά.

Κι έπειτα πώς θα πάρει την πρωτοβουλία να αντισταθεί στα πικρόχολα σχόλια των συμμαθητών του που το έχουν βάλει στο μάτι; Πώς θα διεκδικήσει το δικαίωμα της ελευθερίας και της μοναδικότητάς του; Πώς θα πλησιάσει το αντικείμενου του παιδικού κι ερωτικού πόθου του, πώς θα μάθει να εκδηλώνει τα συναισθήματά του, αντί να τα κρατάει καταπιεσμένα μέσα του;

Μπορεί να μιλάμε γι’ αυτό το παιδί, μπορεί όμως και για ένα άλλο που δεν έχει χαρακτηριστεί ως καλό, επειδή διεκδικεί το δικαίωμα να παίξει ή να ξεκουραστεί από το διάβασμα, να πει όχι π.χ. σε μαθήματα πιάνου αν δεν του αρέσει η ιδέα, επειδή μπορεί και διαμορφώνει από μικρό απόψεις βάσει των συναισθημάτων του, επειδή απλά χαμογελάει, αναπνέει και υπάρχει. Αλλά ως καλό, αφού υπακούει στους γονείς του, είναι τύπος κι υπογραμμός στο σχολείο, κάθεται άπραγο χωρίς να υποκινεί περαιτέρω αντιδράσεις τη στιγμή που εκφοβίζεται, τρώει όλο του το φαγητό κι ένα φρούτο το απόγευμα, προσέχει πώς μιλά συνεχώς είτε θίγεται είτε όχι η προσωπικότητα που τώρα αρχίζει να δομεί και φυσικά δε λέει όχι. Έτσι μαθαίνει πως είναι το σωστό, έτσι επιβραβεύεται η συμπεριφορά του, έτσι μαθαίνει να χαμογελάει κι αυτά τα πράγματα μαθαίνει να ζητά.

Τα χρόνια περνούν και το παιδί αυτό μεταμορφώνεται δειλά – δειλά σε έναν άνθρωπο έτοιμο να βγει στη ζωή, έχοντας εφοδιαστεί με τα «όπλα» εκείνα που θα του χρειαστούν για να πορευτεί. Κι ας ανακαλύπτει πως είναι άσφαιρα, όταν στέκεται αδρανής στο σπίτι του περιμένοντας την ευκαιρία να του χτυπήσει την πόρτα, αντί να βγει αυτός έξω και να την αδράξει από τα μαλλιά. Όταν ο εργοδότης του τον εκμεταλλεύεται με το να του παραχωρεί ψίχουλα που δεν αρμόζουν σε καμία περίπτωση με την άριστη απόδοση και παραγωγικότητά του. Όταν ακούει από συζητήσεις γυναικών ότι είναι καλό παιδί, όμως με ένα «αλλά…» πάντα να ακολουθεί, ή αντίστοιχα από άντρες ότι είναι καλό κορίτσι και γι’ αυτό δε θα πει τίποτα παραπάνω από όσο τους βολεύει. Όλα αυτά σε μια κοινωνία γεμάτη στερεότυπα και προκαθορισμένους από χρόνια ρόλους, όπου αυτός που θα αποφασίσει να αποτελέσει τον κόντρα ρόλο είναι εκείνος που θα κατακριθεί. Όπου εκείνος που θα πάρει την πρωτοβουλία, είναι το κακό παιδί, ο αλήτης, ο επαναστάτης (και συνήθως χωρίς αιτία).

Καλές και χρήσιμες οι ταμπέλες για την κατανόηση και την επικοινωνία μας. Μα είναι κι ορισμένες, βαθιά ριζωμένες στο χώμα, που οδηγούν σε αδιέξοδο. Θα μείνουμε άραγε στάσιμοι ο καθένας στο αδιέξοδό του; Ή θα κάνουμε αναστροφή, μπας και βρούμε φως στο τούνελ;