Δρ Μάνος Δανέζης: Οι μέθοδοι χειραγώγησης

Δρ Μάνος Δανέζης
Αστροφυσικός

Απόσπασμα από το άρθρο “Αναζητώντας τις ρίζες της σύγχρονης Θετικής σκέψης, Επιστήμη και κοινωνία”

Ο Αμερικανός ακαδημαϊκός και στοχαστής, Νόαμ Τσόμσκι, αναλύει τις επτά τεχνικές που χρησιμοποιούνται προκειμένου να επιτευχθεί αυτή η χειραγώγηση.

1. Πρώτη τεχνική είναι η τεχνική της διασκέδασης η οποία συνίσταται στη στροφή της προσοχής του κοινού, από τα σημαντικά προβλήματα, με ένα αδιάκοπο καταιγισμό διασκεδαστικών και ασήμαντων λεπτομερειών.

Η τεχνική της διασκέδασης είναι επίσης απαραίτητη για να αποτραπεί το κοινό από το να ενδιαφερθεί για ουσιαστικές πληροφορίες στους τομείς της επιστήμης, της οικονομίας, της Ψυχολογίας, της Νευροβιολογίας και της Κυβερνητικής.

Βασική επιταγή αυτής της τεχνικής είναι : «Κρατήστε αποπροσανατολισμένη την προσοχή του κοινού, μακριά από τα αληθινά προβλήματα, αιχμαλωτισμένη σε θέματα χωρίς καμιά πραγματική σημασία.

  2. Δεύτερη τεχνική είναι εκείνη της τεχνητής δημιουργίας προβλημάτων, και στη συνέχεια την παροχής των λύσεών τους.

Αυτή η τεχνική ονομάζεται επίσης «πρόβλημα-αντίδραση-λύση».

Πρώτα δημιουργείτε ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη κατάσταση» για την οποία μπορούμε να προβλέψουμε ότι θα προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, τέτοια ώστε το ίδιο το κοινό να ζητήσει εκείνα τα μέτρα που θέλουμε να το κάνουμενα αποδεχτεί.

   3. Τρίτη στρατηγική χειραγώγησης είναι το να απευθυνόμαστε στους πολίτες σαν να είναι μωρά παιδιά.

Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, χρησιμοποιούν έναν αφηγηματικό λόγο, επιχειρήματα, πρόσωπα και έναν τόνο ιδιαιτέρως παιδικό, εξουθενωτικά παιδιάστικο, σαν να ήταν ο θεατής ένα πολύ μικρό παιδί ή σαν να ήταν διανοητικά ανάπηρος.

Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλλεται προκειμένου να εξαπατηθεί ο θεατής, τόσο πιο παιδιάστικος τόνος υιοθετείται από τον διαφημιστή.

Γιατί;

«Όπως πιστεύουν, αν ο διαφημιστής απευθυνθεί σε κάποιον σαν να ήταν παιδί δώδεκα ετών, τότε είναι πολύ πιθανόν να εισπράξει, εξαιτίας του έμμεσου και υπαινικτικού τόνου, μιαν απάντηση, ή μιαν αντίδραση τόσο απογυμνωμένη από κριτική σκέψη, όσο η απάντηση ενός δωδεκάχρονου παιδιού».

4. Τέταρτη τεχνική που χρησιμοποιείται είναι η τεχνική του να απευθύνεστε στο συναίσθημα μάλλον, παρά στη λογική.

Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κλασική τεχνική για να βραχυκυκλωθεί η ορθολογιστική ανάλυση, επομένως η κριτική αντίληψη των ατόμων. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση του φάσματος των αισθημάτων επιτρέπει να ανοίξουν τη θύρα του ασυνείδητου για να εμφυτεύσουν ιδέες, επιθυμίες, φόβους, παρορμήσεις ή συμπεριφορές…

   5. Πέμπτη τεχνική είναι το να κρατάς το κοινό σε άγνοια και ανοησία.

Η τεχνική αυτή συνίσταται στο να κάνεις το κοινό να είναι ανίκανο να αντιληφθεί τις τεχνολογίες και τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιείτε για την υποδούλωσή του. «Η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται στις «κατώτερες»κοινωνικές τάξεις, πρέπει να είναι πιο φτωχή, ώστε η τάφρος της άγνοιας που χωρίζει τις «κατώτερες»τάξεις από τις «ανώτερες, να μη γίνεται αντιληπτή από τις κατώτερες».

(Απόσπασμα από το «Ὀπλα μεσιγαστήρα για ήσυχους πολέμους»).

6. Μια έκτη τεχνική είναι αυτή του να ενθαρρύνεις το κοινό να αρέσκεται στη μετριότητα. Βασική προσπάθεια είναι στο να παρακινείς το κοινό να βρίσκει «cool» και μοντέρνο ό,τι είναι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο.

7. Και τέλος υπάρχει και η τεχνική της ενοχής.

Η τεχνική αυτή συνίσταται στο να κάνεις ένα άτομο να πιστεύει ότι είναι το μόνο υπεύθυνο για την συμφορά του, εξαιτίας της διανοητικής ανεπάρκειάς του, της ανεπάρκειας των ικανοτήτων του, ή των προσπαθειών του.

Έτσι, ο άνθρωπος απαξιώνει τον ίδιο του τον εαυτό και αυτο-ενοχοποιείται, βρίσκεται δηλαδή σε μια κατάσταση που περιέχει τα σπέρματα της νευρικής κατάπτωσης, η οποία έχει μεταξύ άλλων και σαν αποτέλεσμα την αποχή από οποιασδήποτε κοινωνική δράση. Και χωρίς τη δράση, δεν υπάρχει αλλαγή!

Και όμως για να καταρρεύσουν όλα αυτά αρκεί μια στιγμή αφύπνισης.

Αυτό το οποίο χρειάζεται είναι η ανάπτυξη της γνώσης του ανθρώπου τόσο σε θέματα επιστημών όσο και σε κάθε επίπεδο κοινωνικών δραστηριοτήτων. Επιπλέον θα πρέπει να αναγνωρίζουμε ήρεμα και γαλήνια τις προηγούμενες τεχνικές χειραγώγησης, και να τις απορρίπτουμε σθεναρά σε πρακτικό επίπεδο.

Αν υπάρξει έστω μια φευγαλέα στιγμή αφύπνισης όλο το οικοδόμημα καταστρέφεται και πέφτει όπως μια κουρτίνα, και το κυριότερο η κουρτίνα αυτή δεν μπορεί να αναρτηθεί ξανά. Τότε μια νέα πολιτισμική αντίληψη ανατέλλει.

Για όποιον θέλει περισσότερη αφύπνιση ας διαβάσει το «σπήλαιο του Πλάτωνα» και θα ξημερώσει ένας καινούριος κόσμος.