Αδερφοί Ζαγκάκη: Οι άγνωστοι Έλληνες φωτογράφοι της Αιγύπτου

Οι αδερφοί Ζαγκάκη, ήταν δύο αδέλφια ελληνικής καταγωγής, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν ως φωτογράφοι στην Αίγυπτο από τη δεκαετία του 1860 έως το 1890 και ειδικεύτηκαν στη φωτογράφιση αρχαίων μνημείων και σκηνών της καθημερινής ζωής, χρησιμοποιώντας το υλικό τους για το τουριστικό εμπόριο.

Κατατάσσονται ανάμεσα στους πιο σημαντικούς φωτογράφους τοπίων του 19ου αιώνα.

Περιστασιακά συνεργάστηκαν με έναν γνωστό φωτογράφο Port Said , τον Hippolyte Arnoux ο οποίος ήταν ο επίσημος φωτογράφος της Διώρυγας του Σουέζ. στο έργο του έργου στο κανάλι του Σουέζ κι ένας απο από τους πρώτους φωτογράφους της Αιγύπτου που οι αποτυπώσεις του αναπαράγοταν σε μεγάλη κλίμακα για τουριστικούς λόγους σε καρτ ποστάλ ή στον Τύπο της εποχής.

Οι περισσότεροι μελετητές πιστεύουν ότι οι αδελφοί Ζαγκάκη μπορεί να τον βοήθησαν, ωστόσο, η ακριβής φύση της συνεργασίας τους είναι ασαφής, καθώς η βιογραφία του Άρνου είναι εξίσου αινιγματική με των αδελφών Ζαγκάκη. Ωστόσο, αυτή η σχέση λέγεται πως διαταράχτηκε όταν το 1874, ο Arnoux υποκίνησε δικαστικές μάχες εναντίον των αδελφών και κάποιου Σπυρίδωνα Αντύπα κατηγορώντας τους για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας. Ο Arnoux κέρδισε το δικαστήριο και στις 29 Ιουνίου 1876, το Δικαστήριο της Ισμαηλίας, τους αναγνώρισε ως «ενόχους για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και αθέμιτου ανταγωνισμού». Αλλοι πάλι ισχυρίζονται ότι μετά το θάνατο του ενός εκ των αδελφών Ζαγκάκη, ένα μεγάλο μέρος του αρχείου που είχαν στο Πορτ Σάιντ πουλήθηκε στον Π. Περίδη και τον γαλλικής καταγωγής φωτογράφο Η. Arnoux (Αρνού), που διατηρούσαν αντίστοιχα φωτογραφεία στο Πορτ Σάιντ. Ετσι εξηγείται κατ αυτούς το γεγονός ότι συναντώνται συχνά φωτογραφίες των αδερφών Ζαγκάκη, με την υπογραφή των δύο αυτών φωτογράφων.

Λίγα είναι γνωστά για τους αδελφούς Zangaki, εκτός από τα αρχικά τους, C. και G. και ότι εργάστηκαν στο Port Said κασι το Κάιρο περίπου από τη δεκαετία του 1860 έως τουλάχιστον το 1890. Πολλές από τις φωτογραφίες Ζαγκάκη είναι υπογεγραμμένες με το αρχικό του ενός αδελφού ή / και ένα μέρος της επιχείρησης, π.χ. “Γ. Ζαγκάκη ” ή “Ζανγκάκι, Κάιρο” ή περιστασιακά το “Α. Ζαγκάκη”. Μέχρι σχετικά πρόσφατα πιστεύοταν ότι η υπογραφή “A.Zangaki” αντιπροσώπευε έναν μόνο φωτογράφο. Ωστόσο, με την ανακάλυψη μιας πινακίδας με το όνομα “Adelphoi Zangaki”, αναγνωρίστηκε ότι ήταν αδέλφια. Πολλοί μελετητές πιστεύουν επίσης ότι τα ονόματά τους ήταν Γιώργος και ο Κωνσταντίνος (ή ο Κώστας). Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι γεννήθηκαν στο νησί της Μήλου, ενώ άλλοι ότι ήταν Κύπριοι.

Ωστόσο, δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία σχετικά με τον τόπο καταγωγής και την ημερομηνία γέννησής τους. Το πώς ήρθαν στην Αίγυπτο και πώς σπούδασαν φωτογραφία είναι επίσης ασαφές.

Ωστόσο, λίγο μετά την άφιξή τους στην Αίγυπτο είχαν καθιερωθεί ήδη ως φωτογράφοι με στούντιο αρχικά στο Πορτ Σαΐντ κι αργότερα και στο Κάιρο.

Μέχρι το 1850, τα τουριστικά ταξίδια στην Αίγυπτο δημιούργησαν έντονη ζήτηση στην αγορά για φωτογραφίες ως αναμνηστικά. Μια μικρή ομάδα πρώιμων φωτογράφων, κυρίως γαλλικής καταγωγής, έφτασαν στο Κάιρο και στην κοιλάδα του Νείλου για να επωφεληθούν από αυτήν την ανάγκη. Αυτοί οι πρωτοπόροι φωτογράφοι της Αιγύπτου μεταξύ των οποίων Félix Bonfils (1831–1885). Gustave Le Gray (1820–1884), Emile Béchard , οι Βρετανοί-Ιταλοί αδελφοί Antonio Beato (περ. 1832–1906) και Felice Beato (1832–1909) και Hippolyte Arnoux (δραστήριος μεταξύ 1860 και 1890). Έχει γραφεί πως γύρω στα 1865 πρώτος έφτασε στην Αίγυπτο ο Γεώργιος Ζαγκάκης και εγκαταστάθηκε στο Πορτ Σάιντ. Σύντομα τον ακολούθησε και ο μικρότερος αδερφός του και άνοιξαν εκεί φωτογραφείο.

Οι φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από τους αδελφούς Zangaki βρίσκονται συνήθως σε τουριστικά άλμπουμ του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα. Από το στούντιο του Port Said, βρίσκονταν σε ιδανική τοποθεσία για να τις εμπορεύονται, με Ευρωπαίους που επισκέφτηκαν την Αίγυπτο ως μέρος μιας μεγάλης περιήγησης στην περιοχή. Οι αδελφοί Zangaki ταξίδεψαν κατά μήκος του Νείλου, συνοδευόμενοι από μία άμαξα που μετέτρεψαν σε σκοτεινό θάλαμο, για να αποτυπώσουν το αιγυπτιακό τοπίο, τις αρχαιότητες, την αρχιτεκτονική και την καθημερινή ζωή του τόπου. Οι αποτυπώσεις τους περιλαμβάνουν αρχαιλογικά τοπία, τοπία των πόλεων, π.χ. Σουέζ ή Αλεξάνδρεια , καθώς και καθημερινές ασχολίες των Αιγυπτίων , π.χ. δάσκαλος και μαθητές, άντρες του Νείλου ή γυναίκες στο σπίτι κ.α

Οι φωτογραφίες ήταν αλμπουμίνες σχετικά μεγάλου μεγέθους, γύρω στα 21×28 εκ., κολλημένες σε μεγαλύτερα χαρτόνια και τις περισσότερες φορές τονισμένες.Πιο σπάνια συναντώνται φωτογραφίες που έγιναν στο στούντιο τους, κυρίως ολόσωμα πορτρέτα.

Το 1888, με την ευκαιρία του εορτασμού της επετείου των 25 χρόνων της βασιλείας του Γεωργίου Α’, οι δύο αδερφοί επισκέφθηκαν την Ελλάδα. Σκοπός τους ήταν να εκδώσουν ένα φωτογραφικό λεύκωμα με εικόνες της Αθήνας, γι’ αυτό και συγκέντρωσαν συνδρομές από 120 άτομα, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν Αιγυπτιώτες. Το λεύκωμα κυκλοφόρησε τον ίδιο χρόνο και είχε τίτλο Λεύκωμα Αθήνας-Εικοσιπενταετηρίς Βασ. Γεωργίου του Α’ και περιλάμβανε επικολλημένες πρωτότυπες φωτογραφίες από την Αθήνα και τον Πειραιά. Σε αυτό, το φωτογραφείο τους αναφέρεται ως Ανατολικόν Φωτογραφείον ή Φωτογραφείον Ανατολής. Η εικοσαετία 1870-1890 ήταν γι’ αυτούς η πιο δημιουργική περίοδος με τεράστιο σε ποσότητα φωτογραφικό έργο και παράλληλα άψογη τεχνική ποιότητα και δημιουργική σύνθεση.

Μέχρι το 1893 λέγεται πως εργάζονταν στο Πορτ Σάιντ. Στις αρχές της δεκαετίας του 1890 οι αδελφοί Ζαγκάκη άνοιξαν και φωτογραφείο στο Κάιρο, το οποίο ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Ζαγκάκης. Λίγο αργότερα πέθανε ο Γεώργιος, και ο Κωνσταντίνος έκλεισε το φωτογραφείο του Πορτ Σάιντ, διατηρώντας μόνον αυτό του Κάιρου.

Αναγνωρίζεται διεθνώς ότι οι αδελφοί Zangaki αποτύπωσαν με τον φακό τους μερικές από τις καλύτερες φωτογραφικές στιγμές της ύστερης βικτοριανής Αιγύπτου. Οι φωτογραφίες τους στα τέλη του 19ου αιώνα στην Αίγυπτο,εκτός από την μεγάλη εμπορική απήχηση τους στην τουριστική αγορά της Αιγύπτου, είναι πολύτιμες από τους ιστορικούς και τους συλλέκτες για την αποτύπωση της ζωής εκείνης της εποχής.
Ο Κωνσταντίνος Ζαγκάκης εικάζεται ότι πέθανε το 1912 στο Κάιρο. Με το θάνατό του έκλεισε το φωτογραφείο και το υπόλοιπο από το τεράστιο αρχείο του διασκορπίστηκε και καταστράφηκε. Οι αδελφοί Ζαγκάκη παρέμειναν άγνωστοι στην Ελλάδα γιατί δεν συμμετείχαν στις διάφορες εκθέσεις.

Ακόμα και το λεύκωμα που εξέδωσαν για τον βασιλιά Γεώργιο αποσκοπούσε στην αγορά των Ελλήνων της Αιγύπτου. Αδιαμφησβήτητα ήταν από τους σημαντικότερους φωτογράφους της εποχής τους. Οι φωτογραφίες του έχουν ίδιαίτερη αξία στις σχετικές δημοπρασίες για συλλέκτες αλλά και για τους ανθρωπολόγους που μελετούν την ιστορία της Αιγύπτου του 19ου αιώνα.Το σημαντικό όμως έργο που άφησαν τους κατατάσσει ανάμεσα στους σημαντικούς φωτογράφους τοπίων του 19ο αιώνα.

Εκτός από την Αίγυπτο ταξίδεψαν στην Παλεστίνη, στους Αγίους Τόπους και στην Αλγερία , σύμφωνα με κάποιους.

Την ίδια εποχή υπήρχαν, εκτός από τους αδερφούς Ζαγκακη και άλλοι Ελληνες φωτογράφοι στην Αίγυπτο όπως ο Γεώργιος Γεωργούλας, ο Εμμανουήλ Βαρδής και ο Μιχαήλ Βενιέρης, ο Γρίβας, ο Π. Καλαμίτας, ο Νικόλαος Κουμιανός και ο Βενιός, ο Κ. Ανδρεόπουλος, ο Γρηγόριος Σαριδάκης, ο Π. Πιερίδης κ.α

Με πληροφορίες από Greek Cultural Centre in Cairo