Ο Δημήτρης Φανουράκης στη λίστα των κορυφαίων 2% επιστημόνων του κόσμου

Ένας κορυφαίος επιστήμονας στη λίστα Ιωαννίδη (Πανεπιστήμιο Stanford) με τους κορυφαίους (2 %) επιστήμονες στον κόσμο.

Γράφει η Εύα Καπελλάκη-Κοντού

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο, στην περιοχή της Μεσαράς νότια του νομού Ηρακλείου. Οι γονείς του, άνθρωποι των γραμμάτων. Η μητέρα του δασκάλα και ο πατέρας του επιχειρηματίας αλλά και κοσμοπολίτης. Σ’ αυτό το οικογενειακό πλαίσιο μεγάλωσε ο Δημήτρης ο οποίος αγαπούσε το διάβασμα, την μελέτη και το ν’ ασχοληθεί με την φυσιολογία των φυτών, αλλά έχοντας ερευνήσει το πεδίο της γενικής γεωργίας σε ερευνητικό επιστημονικό επίπεδο ώστε να μπορέσει να συνδράμει στην βελτίωσή της στον τόπο του.

Ο σπουδαίος αυτός επιστήμονας ανήκει πλέον στη λίστα των κορυφαίων 2% επιστημόνων του κόσμου.

Μεγάλη χαρά και ιδιαίτερη τιμή να μιλάς μαζί του, ας ξεφυλλίσουμε λοιπόν ορισμένες σελίδες της επιστημονικής του πορείας και της σημαντικότητας του γνωστικού του αντικειμένου.

• Μιλήστε μας λίγο για τις σπουδές σας.

Το 1999 εισήλθα στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, όπου και αποφοίτησα πρώτος τον Ιούλιο του 2004 με βαθμό 7.8. Μετά την στρατιωτική μου θητεία, εισήλθα στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Wageningen της Ολλανδίας (εξειδίκευση στις Θερμοκηπιακές Καλλιέργειες), όπου αποφοίτησα πρώτος τον Ιούλιο του 2007 με βαθμό 8.4.Το Νοέμβριο του 2011 ανακηρύχθηκα Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Wageningen. Κατά την κρίση της διδακτορικής μου διατριβής με θέμα «Οι επιδράσεις της σχετικής υγρασίας στην λειτουργία των στομάτων» έλαβα ομόφωνα το βαθμό «Λίαν Καλώς».Υπήρξα υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση κατά τα δύο έτη των μεταπτυχιακών σπουδών μου και κατά τα τέσσερα έτη της διδακτορικής μου διατριβής.Εν συνεχεία δούλεψασαν Μεταδιδακτορικός Ερευνητής σε θέματα Φυσιολογίας Φυτών στο Ερευνητικό Ινστιτούτο ForschungszentrumJülich στην Γερμανία, για δύο χρόνια.Μετέπειτα εργάστηκα ως Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στην ποιοτική αναβάθμιση γεωργικών προϊόντων για δύο χρόνια στο Τμήμα Αμπέλου, Λαχανοκομίας, Ανθοκομίας και Φυτοπροστασίας στο Ηράκλειο, του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού (ΕΛΓΟ) ΔΗΜΗΤΡΑ (πρ. ΕΘΙΑΓΕ), όπου έλαβα μόνιμη θέση Δόκιμου Ερευνητή (Εργαστήριο Λαχανοκομίας). Τα τελευταία χρόνια, παράλληλα με τις ερευνητικές μου δραστηριότητες, διδάσκω τα εργαστήρια της Μετασυλλεκτικής Φυσιολογίας Φυτών και Ανθοκομίας στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, ενώ είμαι επισκέπτης Καθηγητής στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ). 

• Τι ήταν αυτό που σας έκανε να ασχοληθείτε με την Φυσιολογία Φυτών;

Η φυσιολογία πραγματεύεται με τις λειτουργίες των φυτών· με άλλα λόγιαμεθεμελιώδεις διαδικασίες όπως η φωτοσύνθεση, η διαπνοή και ηαναπνοή.Επέλεξα να ασχοληθώ με τη διαπνοή, η οποία είναι ο έλεγχος της απώλειας νερού μέσω της λειτουργίας των στομάτων. Η διαπνοή είναι μία από τις σημαντικότερες λειτουργίες του φυτού, η οποίακαθορίζει τόσο την επιβίωση όσο και την παραγωγικότητα. Ωστόσο, παρά τη σπουδαιότητα της και τα χρόνια επιστημονικής έρευνας, οι μηχανισμοί που καθορίζουν τη λειτουργία των στομάτων παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ασαφείς. Επιπλέον, είναι μία λειτουργία που επηρεάζεται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Σε μία Ευρώπη όπου τα διαθέσιμα αποθέματα νερού συνεχώς μειώνονται ενώ οι απαιτήσεις για μεγαλύτερες παραγωγές αυξάνονται, η διαχείριση της υδατικής ισορροπίας του φυτού καθίσταται όλο και σημαντικότερη. Συνεπώς, ελπίζω ότι με την προσπάθειά μας θα βοηθήσουμε τόσο στην καλύτερη κατανόηση μιας κρίσιμης λειτουργίας του φυτού που παραμένει αινιγματική, αλλά και θα προτείνουμε νέους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων που σχετίζονται με την λειψυδρία. 

Στην Ακαδημία, με συναρπάζουν επίσης η εκπαίδευση και διάπλαση νέων επιστημόνων μαζί με τη συνεχή αναζήτηση νέων ιδεών. 

• Το 2021 συμπεριληφθήκατε στη λίστα Ιωαννίδη (Πανεπιστήμιο Stanford) με τους κορυφαίους (2 %) επιστήμονες στον κόσμο.Mιλήστε μας γι αυτό, πώς ένας τόσο νέος άνθρωπος έχει φτάσει, μέσα από δύσκολες επιστημονικές διαδρομές, στην κορυφή της επιστημονικής πυραμίδας;

Όταν έλαβα την ειδοποίηση για αυτό το βραβείο, σκέφτηκα το ταξίδι μου από το πρώτο πτυχίο μέχρι εδώ, επειδή ο σκοπός αυτού του βραβείου είναι να ενθαρρύνει άλλους να κάνουν το ίδιο πέρασμα.Η βράβευσηαυτή σε Παγκόσμιο Επίπεδοείναι μεγάλη χαρά, ιδιαίτερη τιμήκαιξεχωριστή ηθική ανταμοιβή. Είμαι βαθιά ευγνώμων στην οικογένειά μου (Λιάνα, Νικόλαο, Γεώργιο) και στους συναδέλφους μου σε όλο τον κόσμο που πίστεψαν σε μένακαι στήριξαν τις προσπάθειές μου. Χωρίς την ακούραστη και συνεχή υποστήριξητους, αυτό το επίτευγμα δεν θα ήταν εφικτό.

• Καθόλου φυτοφάρμακα;

Εμείς δεν είμαστε εναντίον των φυτοφαρμάκων, ωστόσο συναινούμε στην ορθολογική χρήση τους, αφού παρέχει προστασία τόσο στο χρήστη (παραγωγό) όσο και στον καταναλωτή. Με την ενδεδειγμένη χρήση φυτοφαρμάκων αποφεύγεται η επιβάρυνση του περιβάλλοντος, βοηθώντας στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων που είναι χρήσιμα στη γεωργία και όχι μόνο. Τα υψηλής ποιότητας παραγόμενα προϊόντα με ήπιες καλλιεργητικές μεθόδους παραγωγής φιλικές προς το περιβάλλον είναι σήμερα περιζήτητα στην αγορά, γιατί είναι όχι μόνο ασφαλή αλλά και υγιεινά και προτιμούνται από τον καταναλωτή.

• Ποια είναι κατά την γνώμη σας τα κύρια προβλήματα της ελληνικής γεωργίας;

Τα προβλήματα της γεωργικής βιομηχανίας ποικίλουν ανά καλλιέργεια και περιοχή. Ωστόσο, ορισμένα ζητήματα είναι καθολικά και αφορούν όλη την παραγωγική βάση.

Η πρώτη ομάδα δυσκολιών σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή. Τα κύρια προβλήματα εδώ είναι η ξηρασία, δηλαδή η έλλειψη ή μείωση των διαθέσιμων για καλλιέργεια αποθεμάτων νερού, και η αύξηση της αλατότητας. Τα δύο προβλήματα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα την μείωση των εκτάσεων, οι οποίες είναι κατάλληλες για καλλιέργεια, όπως επίσης την ελάττωση της αγροτικής παραγωγής, δηλαδή του κέρδους του παραγωγού. Η χρήση κατάλληλων ποικιλιών (i),η εφαρμογή ενδεδειγμένων καλλιεργητικών τεχνικών (ii) μαζί με την ορθολογική χρήση των διαθέσιμων αποθεμάτων νερού (iii) θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των δυσκολιών που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή.

Ο δεύτερος φάκελος προβλημάτων και κατά την δικιά μου γνώμη ο κυριότερος συνίσταται στην εξωστρέφεια της ελληνικής γεωργίας. Η τόνωση της εξωστρέφειας, δηλαδή της εξαγωγικής δραστηριότητας, επιτάσσει τρείς προϋποθέσεις:

Προϋπόθεση πρώτη είναι η συνεργασία. Απαιτείται τόσο η συνεργασία μεταξύ των παραγωγών (ένα καλό παράδειγμα εδώ είναι οι ομάδες παραγωγών) όσο και η σύμπνοια με τις εξαγωγικές επιχειρήσεις.  

Η δεύτερη προϋπόθεση είναι η αξιοπιστία. Δηλαδή η συνεχής ή για μεγάλα διαστήματα παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, τα οποία είναι ελεύθερα φυτοφαρμάκων ή τουλάχιστον εντός των επιτρεπόμενων ορίων. 

Προϋπόθεση τρίτη είναι η εξέλιξη. Η γεωργική βιομηχανία πρέπει να είναι ή πρέπει να γίνει όπως η αυτοκινητοβιομηχανία. Δηλαδή να είναι σε θέση να διαθέσει ένα καινούργιο προϊόν ανά μερικά χρόνια, όπως η αντίστοιχη βιομηχανία λανσάρει ένα καινούργιο μοντέλο. Το καινούργιο αυτό προϊόν μπορεί να έχει διαφορετικό χρώμα, σχήμα, μέγεθος, να είναι συνδυασμός προϊόντων ή να διαθέτει αναβαθμισμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά.   

• Ποια είναι κατά την γνώμη σας η κατεύθυνση που πρέπει να κινηθεί η ελληνική γεωργία;

Ο κύριος άξονας της ελληνικής γεωργίας πρέπει κατά την γνώμη μου να είναι αυτός της ποιοτικής παραγωγής. Η χώρα μας δεν μπορεί να παράγει τεράστιες ποσότητες προϊόντων χαμηλής ποιότητας και να ανταγωνιστεί πολύμεγαλύτερες χώρες ή χώρες με φθηνότερα εργατικά χέρια. Ωστόσο μπορεί να παράγει επαρκείς ποσότητες αρίστης ποιότητας προϊόντων. Τα προϊόντα αυτά πρέπει να έχουν πιστοποίηση, δηλαδή ταυτότητα. Κατά αυτό τον τρόπο η ελληνική γεωργία μπορεί να καταστεί βιώσιμη και ανταγωνιστική. Σε κάθε περίπτωση, ο παραγωγός πρέπει να επιλέξει σε ποια κατηγορία θέλει να ανήκει και να την υποστηρίξει.

• Μπορεί η ελληνική γεωργία να μας βγάλει από την κρίση;

Η γεωργία είναι ένας τομέας που διαθέτουμε συνεχώς λιγότερα, δηλαδή μικρότερες επενδύσεις, ελάττωση της καλλιεργήσιμης γης, απουσία στρατηγικής, έλλειψη τεχνογνωσίας, ενώ παράλληλα ζητάμε συνεχώς περισσότερα. Για παράδειγμα σκεφτείτε πόσο εύκολο είναι κανείς να πάρει άδεια να ανοίξει ένα πλυντήριο αυτοκινήτων, ενώ την ίδια στιγμή πόσο δύσκολο είναι να αδειοδοτηθεί για να ανοίξει μία γεώτρηση. 

Για να έρθω στην ερώτηση σας, δεν γνωρίζω εάν η ελληνική γεωργία μπορεί να μας βγάλει από την κρίση, ωστόσο είμαι βέβαιος ότι δύναται να βοηθήσει ουσιαστικά προς την κατεύθυνση αυτή. Το πρώτο βήμα είναι να επανακτήσουμε την επάρκεια σε βασικά αγροτικά προϊόντα. Φανταστείτε ότι το ποσό που αναλώνεται στις εισαγωγές γάλακτος ανταγωνίζεται αυτό που διατίθεται στην εισαγωγή πετρελαίου στην χώρα μας. Αυτό πρέπει σταδιακά να αλλάξει. Σε δεύτερο χρόνο απαιτείται η αναθέρμανση των εξαγωγών.  

• Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να στείλετε;

Η κρίση αποτελεί μια ευκαιρία. Μια ευκαιρία να αλλάξουμε το παραγωγικό μοντέλο της χώρας μας. Αυτό δεν αφορά μόνο τους πολιτικούς φορείς, αλλά κυρίως εμάς, την κοινωνία. Καλούμαστε να αλλάζουμε τις πρακτικές και τις αντιλήψεις που μας έφεραν στην δεινή αυτή κατάσταση. Η σύγκλιση των παραγωγικών δυνάμεων της κοινωνίας, δηλαδή ημών, προς την κατεύθυνση αυτή είναι απαραίτητη.  

Υπάρχει ελπίδα όταν υπάρχουν νέοι επιστήμονες, όπως ο κος Δημήτρης Φανουράκης,  που διακρίνονται παγκόσμια για την σημαντικότητα της επιστημονικής τους κατάρτισης, ακόμα πιο ελπιδοφόρο είναι όταν τέτοιου βεληνεκούς επιστήμονες επιλέγουν να παραμείνουν στον τόπο τους  και με τη σειρά τους  να  εκπαιδεύσουν τους επόμενους.

Αρκεί το κράτος, να έχει γρήγορα αντανακλαστικά και να δείχνει την ανήκουσα τιμή  σ’ αυτούς τους Έλληνες που διαρκώς με την προσωπική τους διαδρομή κουβαλούν  την  ελληνική ψυχή στην κορυφή της πυραμίδας, παγκόσμια!