Μνημόνιο συνεργασίας ανάμεσα σε Harvard και ΕΚΠΑ

Την Τετάρτη 19 Ιανουαρίου 2022 με την υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας ξεκίνησε επίσημα η συνεργασία του Πανεπιστημίου του Harvard, μέσω της Σχολής Δημόσιας Υγείας «Harvard Chan School», και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην εκδήλωση παρουσιάστηκε στο διεθνές ακαδημαϊκό κοινό ο Κόμβος Αριστείας για το Άσυλο και την Μετανάστευση του ΕΚΠΑ, μια νέα ανεξάρτητη ερευνητική δομή με αντικείμενο την έρευνα στον χώρο των προσφυγικών και μεταναστευτικών σπουδών, την ανάπτυξη δράσεων διδασκαλίας και έρευνας στο πεδίο, την παραγωγή κειμένων πολιτικής στο χώρο σε στενή συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς θεσμούς, την υποστήριξη των σχετικών δράσεων, έργων και παρεμβάσεων της Πολιτείας καθώς και των αντίστοιχων υλοποιούμενων από την Κοινωνία των Πολιτών. Το ΕΚΠΑ φιλοδοξεί να αναδείξει τον Κόμβο στο σημαντικότερο ερευνητικό κέντρο για τα θέματα αυτά στον χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της ευρύτερης Μεσογείου.

Δρομολογούμενες δράσεις του νέου Κόμβου: Θερινό Σχολείο και Μνημόνιο Συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο του Harvard

Αποστολή του Κόμβου Αριστείας είναι η ανάπτυξη κοινών δράσεων και προγραμμάτων σε όλο το εύρος του Πανεπιστημίου Αθηνών με άμεσο διεθνές αντίκτυπο. Για τον σκοπό αυτό υπογράφηκε το Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ του ΕΚΠΑ και του Πανεπιστημίου του Harvard (δια του Harvard T.H. Chan School of Public Health και του FXB Center for Health & Human Rights), δημιουργώντας ευκαιρίες τόσο για κοινή διδασκαλία και μάθηση όσο και για την ενίσχυση καινοτόμων μορφών εφαρμοσμένης έρευνας σε θέματα σχετικά με τις προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές.

Η πρώτη από αυτές τις κοινές δράσεις είναι ένα Θερινό Σχολείο τριών εβδομάδων, το οποίο θα λειτουργήσει τον Ιούλιο 2022. Με ένα πλήρες πρόγραμμα μαθημάτων και δραστηριοτήτων που αναπτύχθηκε από δυο πανεπιστήμια, το Θερινό Σχολείο θα προσφέρει υψηλού επιπέδου εξειδικευμένη γνώση αλλά και εμπειρία πεδίου στην Αθήνα, στο Ναύπλιο (με την συνεργασία του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Harvard) και στην Λέσβο. Η επιλογή των μετεχόντων γίνεται από τα δυο πανεπιστήμια αλλά το θερινό σχολείο θα είναι ανοικτό και σε φοιτητές και νέους ερευνητές υψηλών προδιαγραφών από άλλα ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια. Το πρόγραμμα είναι αυτοχρηματοδοτούμενο ενώ σημειώνεται ήδη προθυμία ενίσχυσης και συμμετοχής από ικανό αριθμό θεσμών, ιδρυμάτων και μη κυβερνητικών οργανώσεων.

Η παρουσίαση του Θερινού Σχολείου έγινε ενώπιον της Υπουργού Παιδείας κ. Νίκης Κεραμέως και του κ. David Burger, Deputy Chief of Mission της Πρεσβείας των ΗΠΑ την Ελλάδα. Κατά την διάρκεια της διαδικτυακής συνάντησης, υπεγράφη και το Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ των δυο πανεπιστημίων από τον καθηγητή κ. Μ.-Α. Δημόπουλο, Πρύτανη του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και την καθηγήτρια κ. Jane J. Kim, Dean for Academic Affairs at the Harvard T.H. Chan School of Public Health και K.T. Li Professor of Health Economics in the Department of Health Policy and Management and the Center for Health Decision Science.

«H εξωστρέφεια και ο διεθνής προσανατολισμός του Πανεπιστημίου αποτελεί», όπως τονίζει χαρακτηριστικά ο Πρύτανης του Ιδρύματος, καθηγητής Μ.-Α. Δημόπουλος, «σημαντικό στρατηγικό στόχο. Η στρατηγική αυτή στοχεύει στην προώθηση του εκπαιδευτικού, ερευνητικού και κοινωνικού έργου του Πανεπιστημίου και την ανάδειξη της διεθνούς φυσιογνωμίας του. Το ΕΚΠΑ συνεργάζεται με Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα, διεθνή δίκτυα Πανεπιστημίων, καθώς και εκπαιδευτικές οργανώσεις παγκοσμίως, με στόχο την ενίσχυση των ερευνητικών συνεργασιών και της κινητικότητας των φοιτητών, του ακαδημαϊκού προσωπικού, των ερευνητών και του λοιπού ανθρώπινου δυναμικού του. Η προώθηση διαπανεπιστημιακών συνεργασιών μέσω Διεθνών Συμφωνιών Συνεργασίας δίνει τη δυνατότητα σε μέλη Δ.Ε.Π. του ΕΚΠΑ να συνεργαστούν αποτελεσματικά με μέλη Δ.Ε.Π. άλλων Πανεπιστημίων με σκοπό την ανάπτυξη ερευνητικών συνεργασιών και προγραμμάτων προς όφελος της ακαδημαϊκής κοινότητας, την οργάνωση επιστημονικών συναντήσεων (ημερίδων, συμποσίων, συνεδρίων, κ.ά.) και τη συμμετοχή σε διδακτικές δραστηριότητες και διαλέξεις που συμβάλλουν στη μετάδοση της επιστημονικής γνώσης».

Η παρουσίαση του Κόμβου Αριστείας για το Άσυλο και την Μετανάστευση έγινε από τον Καθηγητή κ. Εμμανουήλ Πικουλή, Κοσμήτορα της Σχολής Επιστημών Υγείας, European Jean Monnet Chair in Humanitarian Medicine and Response in Action, και τον Καθηγητή κ. Γεώργιο Πλειό, Πρόεδρο του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ. Για το Θερινό Σχολείο για τις Μεταναστευτικές Ροές μίλησαν η Καθηγήτρια κ. Μαρία Γαβουνέλη, από τη Νομική Σχολή και Διευθύντρια του Κόμβου Αριστείας για το Άσυλο και την Μετανάστευση, η Καθηγήτρια κ. Εμμανουέλα Δούση, UNESCO Chair on Climate Diplomacy, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, η Καθηγήτρια κ. Jacqueline Bhabha, Professor of the Practice of Health and Human Rights and FXB Center Director of Research, Harvard T.H. Chan School of Public Health, η Dr Vasileia Digidiki, Director of the Harvard RMS Summer School Programme, FXB Health & Human Rights Fellow, Harvard T.H. Chan School of Public Health, η κ. Natalia Linos, Executive Director, FXB Center for Health and Human Rights, Harvard T.H. Chan School of Public Health, και ο Dr Nicolas Prevelakis, Associate Senior Lecturer, Committee on Degrees in Social Studies & Assistant Director of Curricular Development, Center for Hellenic Studies, Harvard University. Σύντομη παρέμβαση έκανε, επίσης, η κ. Maria Clara Martin, UNHCR Representative in Greece, τονίζοντας την έμπρακτη υποστήριξή της στην πρωτοποριακή αυτή προσπάθεια, ο Καθηγητής κ. Λ.-Α. Σισιλιάνος, Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, και, τέλος, ολοκλήρωσε ο Καθηγητής κ. Άγγελος Συρίγος, Υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Στην εκδήλωση παρίσταντο, επίσης, ο Καθηγητής κ. Μιχαήλ Τσινισιζέλης, Πρόεδρος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, η Καθηγήτρια κ. Βασιλική Μπενέτου, από το Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, η Dr Εβίκα Καραμαγκιώλη, Συντονίστρια διεθνών προγραμμάτων, MSc Global Health – Disaster Medicine, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ και επισκέπτρια επίκουρη καθηγήτρια (hon.) στη διαχείριση ανθρωπιστικών κρίσεων, επικοινωνία και τεχνολογία, από το Πανεπιστήμιο της Βέρνης, ο κ. Στράτος Ευθυμίου, Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στη Βοστώνη, η κ. Zoie Lafis, Executive Director, Center for Hellenic Studies, Harvard University, ο κ. Christos Giannopoulos, Managing Director, Center for Hellenic Studies in Greece, Harvard University, ο κ. Evangelos (Evan) Katsarelis, Programs and Events Manager, Center for Hellenic Studies in Greece, Harvard University, και η κ. Artemis A. Zenetou, Executive Director, The Fulbright Foundation in Greece.

Σκοπός και στόχοι του νέου Κόμβου Αριστείας για το Άσυλο και την Μετανάστευση του ΕΚΠΑ

Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο μιας πρωτοφανούς για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα μετακίνησης πληθυσμών, που δημιούργησε σημαντικά πολιτικά και πρακτικά προβλήματα και έφερε την χώρα στα πρωτοσέλιδα των δελτίων ειδήσεων στον πλανήτη.

Ήδη από το ενάμιση εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες κατέφθασαν στα Ελληνικά νησιά. Τα προσφυγικά αυτά ρεύματα αποτελούν ένα μέρος του συνόλου των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη και ένα ακόμα μικρότερο μέρος των μεταναστευτικών ροών παγκοσμίως.

Στο πλαίσιό τους καταγράφεται μια πλειάδα μορφών μετακίνησης πληθυσμών, που συνιστά το ευρύτερο φαινόμενο. Κάποιοι πληθυσμοί που μετακινούνται για να ξεφύγουν από εμπόλεμες περιοχές, άλλοι προς εξεύρεση εργασίας και καλύτερων συνθηκών ζωής, τρίτοι επειδή η ζωή τους βρίσκεται σε κίνδυνο από εμφυλίους πολέμους και άλλες ένοπλες συγκρούσεις, ορισμένοι επειδή η ζωή τους κινδυνεύει λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων ή τρόπου ζωής και τελευταία μετακινούνται μεγάλες ομάδες ανθρώπων επειδή η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται ραγδαία και στερεί από τροφή και νερό. Επιπρόσθετα, αυτή η μορφή μετανάστευσης, η κλιματική, έχει συχνά ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη συγκρούσεων μεταξύ κλιματικών μεταναστών και γηγενών κατοίκων, γεγονός που προκαλεί μια δευτερογενή μετανάστευση των πρώτων, των δεύτερων ή και των δυο.

Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, της συμμετοχής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και της μορφολογίας των συνόρων της, συγκαταλέγεται σε εκείνες τις χώρες που δέχονται -και κατά πάσα πιθανότητα θα δέχεται και στο μέλλον- μεγάλα κύματα προσφύγων και μεταναστών.

Πέραν αυτών, η Ελλάδα υπήρξε για πολλά χρόνια χώρα αναχώρησης μεταναστών, προσφάτως συμβάλλοντας στο φαινόμενο που αποκαλείται πλέον brain drain.

Επί τη βάσει αυτών των δεδομένων αλλά και επί τη βάσει των εξελίξεων στην περιοχή των επιστημών, έχει ήδη παραχθεί ένας σχετικά μεγάλος όγκος επιστημονικών μελετών, ερευνών και εκδόσεων ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν στη χώρα με επιτυχία ξενόγλωσσα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στο ευρύτερο πεδίο των προσφυγικών και μεταναστευτικών σπουδών, συμπεριλαμβανομένου του ΕΚΠΑ. Έτσι, η χώρα εξελίσσεται σε προνομιακό πεδίο για την ανάπτυξη προσφυγικών και μεταναστευτικών σπουδών (refugee studies) ή ευρύτερα του τομέα της μελέτης των μετακινούμενων πληθυσμών. Με βάση τον ρόλο και την θέση του ΕΚΠΑ στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα, η παρουσία του στην επιστημονική πρωτοπορία είναι φυσική και απολύτως αναμενόμενη.