Ηράκλειο: Για πρώτη φορά έκθεση Βρακοφόρων και Φουστανελάδων Αγίων

Η έκθεση διαρκείας στο Μουσείο «Αγ. Αικατερίνης  Σιναϊτών» 

Γράφει η Εύα Καπελλάκη-Κοντού

Με συνδιοργανωτές την Περιφέρεια Κρήτης, το Μουσείο Χριστιανικής τέχνης και της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης, η έκθεση φιλοδοξεί να φέρει στο φως εικόνες νεομαρτύρων με φουστανέλες και κρητικές βράκες, άμεσα συνδεδεμένους με την παράδοση του τόπου.

Είναι σπουδαίο για πρώτη φορά να φιλοξενούνται οι άγιοι της παράδοσης, οι άγιοι του αγώνα για τα ιερά και όσια της φυλής μας, στο Ηράκλειο, στο Μουσείο της «Αγίας Αικατερίνης Σιναϊτών»!

Το Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης παρουσιάζει μέχρι και τις γιορτές των Χριστουγέννων τους αγίους μας, τους ήρωες των δίκαιων αγώνων της φυλής μας για την ελευθερία και την ιερή πίστη μας, με τις παραδοσιακές στολές του τόπου που τους γέννησε. Με αυτόν τον τρόπο έγιναν πέρα από Άγιοι της παράδοσης, κατά κάποιο  τρόπο και οι δικοί μας άνθρωποι!

Μεταξύ των εικόνων της έκθεσης είναι και η εικόνα του εργαστηρίου «Δια χειρός» του π. Αρσενίου Προκοπάκη, ορμώμενος από την ΑυγενικήΜαλεβιζίου. 

Ο π. Αρσένιος σπούδασε Αγιογραφία στη Σχολή του Ι.Κ. Αγίου Νικολάου Μπουραζέρη στο Άγιον Όρος, όπου συμμετείχε και ως μέλος του εργαστηρίου εκεί.

Ο ίδιος με υποδέχεται για να με ξεναγήσει στο χώρο του Μουσείου και φυσικά να μου μιλήσει για το έργο του εργαστηρίου του.

– Στο Μουσείο αυτό της Χριστιανικής Τέχνης «Η Αγία Αικατερίνη των Σιναϊτών» που εόρταζε πριν λίγες ημέρες,  παρουσιάζονται εικόνες νεομαρτύρων της εκκλησίας με παραδοσιακές φορεσιές. 

– Από τα πρώτα μεταεπαναστατικά  χρόνια μέχρι και σήμερα. Θα δούμε δηλαδή βρακοφόρους από τη Θράκη αλλά και φουστανελάδες.  Άγιοι  ενδεδυμένοι με τις παραδοσιακές  φορεσιές ανά περιοχή. Το επίκεντρο της προσοχής  είναι στους βρακοφόρους αγίους της Κρήτης. Θα δείτε δηλαδή ότι έχουμε τους αγίους της Μεσαράς, τους αγίους της Κισσάμου, τους αγίους από τα Σφακιά, από το Ρέθυμνο τους 4 μάρτυρες, και  πολλούς άλλους αγίους που φοράνε παραδοσιακά ενδύματα.

• Η έκθεση ετούτη παρουσιάζεται σ’ αυτό το μουσείο Χριστιανικής Τέχνης με τους Βρακοφόρους Αγίους της Κρήτης, γιατί π. Αρσένιε, ανάμεσά τους υπάρχουν και φουστανελάδες άγιοι, όμοιοι με τους επαναστάτες του ‘1821;

-Παρατηρούμε και αγίους με φουστανέλα γιατί η έκθεση αναφέρεται σε νεομάρτυρες της εκκλησίας όχι μόνο της Κρήτης, αλλά όλης της Ελλάδος.

Επικεντρώνεται η έκθεση ετούτη στην ενδυμασία. Δηλαδή άγιοι οι οποίοι παρουσιάζονται  με τις παραδοσιακές ενδυμασίες οι οποίοι έχουν ταυτόχρονα και μια αγιότητα.

Είναι πολύ όμορφο να βλέπεις παραδοσιακές στολές που ξαφνικά  μέσα από την παράδοση να παρουσιάζεται ταυτόχρονα και η αγιότητά τους.

• Θα ήθελα να σας ρωτήσω αν έχει ξαναπαρουσιαστεί παρόμοια έκθεση στο παρελθόν κι αν ναι, σε ποιο χώρο, στον ίδιο;

Για πρώτη φορά λαμβάνει χώρα η έκθεση με τους αγίους φέροντες την παραδοσιακή ενδυμασία εδώ στο χώρο του Μουσείου, σ’ ένα σημείο αναφοράς της καλλιτεχνικής ιστορίας της Κρήτης μιας και τα έργα που κοσμούν τον ιστορικό αυτό χώρο θεωρούνται μοναδικής καλλιτεχνικής έκφρασης.

Ζητήθηκαν από εργαστήρια εικόνες που παρουσιάζουν αγίους οι οποίοι φορούν παραδοσιακά ενδύματα. Είναι μια έκθεση διαρκείας με μεγάλη προσέλευση κόσμου.

• Τι εννοείτε «έκθεση διαρκείας»;

-Ξεκίνησε από αυτό τον χώρο τον περασμένο μήνα και θα έχει μακρά διάρκεια, με σκοπό να ταξιδέψει και σε άλλα Μουσεία όχι μόνο της Κρήτης,αλλά και του ευρύτερου ελλαδικού χώρου.

Είναι τιμητική η παρουσία του δικού μας εργαστηρίου «Δια χειρός», σ’ αυτή την έκθεση.

• Βλέποντας την εικόνα του εργαστηρίου σας έρχεται αμέσως η απορία γιατί ο άγιος Ισίδωρος και τα τέκνα του δεν φορούν παραδοσιακές ενδυμασίες;

Ο άγιος Ισίδωρος έζησε τα χρόνια της Αραβικής κυριαρχίας πριν τον 970μ.Χ. όμως φοράει τα εκκλησιαστικά ενδύματα όπως παρατηρείτε εδώ, γιατί με αυτό τον τρόπο ακριβώς παρουσιάστηκε σε όραμα στον  Δημήτρη Φραγκιαδάκη στο Βαλή Μεσαράς, οπότε αποτυπώνεται με τον ακριβή τρόπο της παρουσίας του κατ’ όναρ.

Μάλιστα, του αναφέρει το σημείο στο οποίο είχε σχηματίσει ο ίδιος ο άγιος με θαυμαστό τρόπο τοποθετώντας πέτρες γύρω από αυτό.

Αναφορικά με την ενδυμασία του, απεικονίζεται η εκκλησιαστική ιερατική του ιδιότητα. Τα τέκνα του όπως θα παρατηρήσουμε στην εικονογραφία λόγω του νεαρού της ηλικίας τους, φορούν ένα απλό ύφασμα.

• Έχω διαβάσει σε εκκλησιαστικά συγγράμματα ότι για να αγιογραφήσεις μια εικόνα πρέπει να προετοιμαστείς πολύ καιρό πριν, ψυχικά και πνευματικά, για να μπορέσεις ν’ αποδώσεις τα δέοντα αγιογραφικά, ισχύει στις ημέρες μας;

Σας ευχαριστώ που μου δίνετε την ευκαιρία ν’ απαντήσω σε κάτι τόσο σημαντικό που κανείς δεν με ρώτησε μέχρι τώρα. 

Πρέπει να σας πω ότι πριν από κάθε αποτύπωση η ομάδα μου και το εργαστήριο όλο μελετούμε το συναξάρι του αγίου τον οποίο αγιογραφούμε. 

Για να αγιογραφηθεί αυτή η εικόνα που βλέπετε εδώ στο χώρο του Μουσείου, πραγματικά πέρασε πολύς καιρός περισυλλογής και κατάνυξης στη μελέτη της ιστορίας αυτών των αγίων προσώπων. 

Ένα βράδυ  έχοντας το βλέμμα μας στην εξιστόρηση του μαρτυρίου των Αγίων  σαν να ζωντάνεψε μπροστά μας όλη η ζωή του αγίου με τα παιδιά του που θυσιάστηκαν στο βωμό της ιερής πίστης μας.

Σαν να μας καθοδηγούσε ο Άγιος Ισίδωρος στο πώς θα αγιογραφούσαμε την ιερή εικόνα του, αργά, σταθερά λουσμένος μ’ ένα υπέρλαμπρο φως που μας ήταν αδύνατον να  αντιδράσουμε.

Αισθανθήκαμε  αγαλλίαση, γαλήνη εσωτερική και ευθύς αμέσως  αρχίσαμε την αγιογράφηση αυτής της εικόνας. 

Από την Θράκη ως την Κρήτη με επίκεντρο το νησί μας περιδιαβαίνουμε νοερά και μέσω της απεικόνισης των αγίων νεομαρτύρων την εποχή της Τουρκοκρατίας, ενσυναισθανόμενοι το μαρτύριό τους.. 

Οι εικόνες της έκθεσης είναι από ιδιώτες, ανήκουν σε εκκλησίες, την αρχιεπισκοπή Κρήτης, από άλλες Μητροπόλεις, από διακεκριμένα εργαστήρια κυρίως της Κρήτης μιας και η έκθεση βρίσκεται εδώ στο νησί μας.

Εκτίθενται και άγιοι Ηρακλειώτες όπως ο άγιος Θεόδωρος ο Νεομάρτυρας ο Αλικαρνασσεύς. Ο άγιος Θεοχάρης κι εκείνος Ηρακλειώτης, οι άγιοι της Κισάμου. 

• Π. Αρσένιε, μια τελευταία ερώτηση, απορία. Γιατί οι περισσότεροι άγιοι νεομάρτυρες κρατάνε ένα λευκό Σταυρό στο χέρι;

Παρατηρούμε ότι οι περισσότεροι άγιοι κρατάνε σταυρούς για να φανερώσουν με αυτό τον τρόπο το μαρτύριό τους  με λευκό χρώμα συνήθως για να δηλωθεί και η αγνότητα της ψυχής τους. Και οι περισσότεροι εξ αυτών φέρουν κι ένα κλαδί ελιάς για να δείξουν ότι στεφανώνονται ως ήρωες, ως αγωνιστές υπέρ Πατρίδος και Πίστης.

Η έκθεση θα παραμείνει ανοικτή για το κοινό μέχρι και τις γιορτές των Χριστουγέννων. 

Δευτέρα-Σάββατο: 9:30-19:30
Κυριακή: 10:30-19:30