Επιλέγοντας την ευγνωμοσύνη έναντι της γκρίνιας

Φανταστείτε την Κέλλυ, η οποία προσπαθεί πάντα να κάνει το καλύτερο σε κάθε περίσταση ακόμη και όταν η πλειονότητα των πιθανοτήτων είναι εναντίον της. Αγωνίζεται να πληρώσει τους λογαριασμούς της, να βεβαιωθεί ότι τα παιδιά της είναι υγιή και χαρούμενα και να είναι μια καλή κόρη και φίλη.

Η Κέλλυ γνωρίζει ότι η ζωή της θα μπορούσε να χειροτερέψει με μία μόνο κακοτυχία ή με μια σειρά από μικρές αναποδιές – το έχει δει να συμβαίνει σε φίλους. Βεβαίως και συγκρίνει τον εαυτό της με ανθρώπους που έχουν περισσότερα από εκείνη, αλλά δίνει ισάξια προσοχή και σε εκείνους που δεν έχουν όσα η ίδια έχει. Σε γενικές γραμμές, όμως, η Κέλλυ αισθάνεται τεράστια ευγνωμοσύνη για όσα έχει στη ζωή της.

Φανταστείτε τώρα τον Τομ, ο οποίος πάντα παρατηρεί ότι το ποτήρι του είναι μισοάδειο ενώ τα ποτήρια των άλλων είναι γεμάτα με κάτι το εξαιρετικό. Ο Τομ θεωρεί πάντα ότι τον υποτιμούν και τον αδικούν. Πιστεύει ότι δεν πήρε προαγωγή στη δουλειά του επειδή ο προϊστάμενός του αισθάνεται να «απειλείται» από την παρουσία του. Ο υπάλληλος του καταστήματος ήταν αγενής απέναντί του γιατί ζηλεύει την επιτυχία του. Είναι επίσης ο γιος που κάνει τα πάντα για τους γονείς του, ενώ τα αδέλφια του δεν κάνουν τίποτα. Κοιτάζει αυτούς που έχουν περισσότερα από αυτόν και πιστεύει ότι κάποια από τα κεκτημένα τους είναι δικαιωματικά δικά του. Και εκείνοι που έχουν λιγότερα από αυτόν, προφανώς δεν έχουν εργαστεί τόσο σκληρά όσο ο ίδιος. Σε γενικές γραμμές, ο Τομ παραπονιέται σε μεγάλο βαθμό για όλα όσα δεν έχει.

Η ευγνωμοσύνη και η γκρίνια δεν είναι μόνο συναισθήματα

Από πολλές απόψεις, η Κέλλυ και το Τομ ζουν στον ίδιο κόσμο, ωστόσο οι κόσμοι τους είναι ριζικά διαφορετικοί. Η ευγνωμοσύνη είναι το κλειδί στη ζωή τής Κέλλυ, ενώ το κλειδί στη ζωή τού Τομ είναι η γκρίνια. Η ευγνωμοσύνη και η γκρίνια δεν είναι μόνο συναισθήματα. Ούτε είναι παροδικές διαθέσεις. Αντίθετα, αποτελούν στοιχεία που καθοδηγούν την προσοχή και το ενδιαφέρον τού ατόμου -καθορίζουν τους όρους με τους οποίους η Κέλλυ και ο Τομ βλέπουν και αντιμετωπίζουν τον κόσμο. Η ευγνωμοσύνη και η γκρίνια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον καθορισμό των προσδοκιών και στην αξιολόγηση του βαθμού εκπλήρωσης αυτών των προσδοκιών, ενώ ταυτόχρονα καθίστανται τρόποι ζωής και για τους δύο τύπους ανθρώπων, αντίστοιχα.

Κάποιος σαν την Κέλλυ είναι σε θέση να διακρίνει την πληρότητα εκεί όπου ένας άλλος βλέπει μόνο ανεπάρκεια. Ενώ οι πραγματικότητες και τα γεγονότα παρουσιάζουν προκλήσεις, παρουσιάζουν επίσης ευκαιρίες. Η Κέλλυ μπορεί να είναι ευγνώμων για μια ευκαιρία που της δόθηκε, ακόμα κι αν δεν είχε την εξέλιξη που ήλπιζε. Εάν, για παράδειγμα ένας καθηγητής της την προέτρεψε να υποβάλει αίτηση για μια απίστευτα ανταγωνιστική υποτροφία, η Κέλλυ θα μπορούσε να αισθάνεται ευγνωμοσύνη τόσο για την εμπιστοσύνη του καθηγητή στη δουλειά της όσο και για την καθοδήγησή του.

Μπορεί επίσης να είναι ευγνώμων για την ευκαιρία να επιτύχει κάτι το οποίο ίσως ποτέ να μην είχε σκεφτεί. Λειτουργώντας υπό το πρίσμα της ευγνωμοσύνης, η Κέλλυ είναι σε θέση να πάρει κάποια ρίσκα γνωρίζοντας ότι δεν έχει τίποτα να χάσει με το να υποβάλει αίτηση για την υποτροφία αυτή. Αντιθέτως, μπορεί να αποκτήσει μια πολύτιμη εμπειρία που θα την εξυπηρετήσει αργότερα και θα την βοηθήσει να επιτύχει νέους στόχους. Η ευγνωμοσύνη, λοιπόν, διευρύνει τον κόσμο ενός ατόμου.

Η αναγνώριση της συμβολής των άλλων ανθρώπων

Επιπλέον, μία τέτοια στάση απέναντι στον κόσμο βοηθά το άτομο να είναι πιο ισορροπημένο. Οι ευγνώμονες άνθρωποι, όπως η Κέλλυ, αναγνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι τους βοηθούσαν στο πέρασμα του χρόνου. Οποιεσδήποτε επιτυχίες έχουν, αναγνωρίζουν τον ρόλο που οι άλλοι γύρω τους έπαιξαν ως προς την επίτευξή τους.

Μία τέτοια στάση δεν οδηγεί στην άρνηση ή στην ελαχιστοποίηση της δικής τους σκληρής δουλειάς, αλλά μάλλον τοποθετεί την προσωπική προσπάθεια σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.

Ίσως κάποιος άγνωστος τους φέρθηκε με καλοσύνη ή ένας καθηγητής αφιέρωσε παραπάνω ώρες για να τους διδάξει κάτι ή ο προϊστάμενος διαμόρφωσε ένα πιο ευέλικτο πρόγραμμα ώστε η Κέλλυ να προλαβαίνει να παρακολουθεί και το απαιτούμενο μάθημα για να πάρει το πτυχίο της. Όταν κάποιος μπορεί να αναγνωρίσει τη βοήθεια των άλλων, προστατεύει αυτόματα τον εαυτό του από την αλαζονική οπτική ότι όσα κατάφερε είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα της σκληρής του δουλειάς. Αυτή η στάση αποτελεί μέρος του τι σημαίνει να είναι κανείς ισορροπημένος. Η Κέλλυ μπορεί να αναγνωρίσει ότι είναι πλέον σε θέση να βοηθήσει άλλους με τον τρόπο που εκείνη κάποτε το χρειαζόταν. Πρόκειται για τον δεύτερο τρόπο ισορρόπησης. Έτσι, διευρύνεται περαιτέρω ο κόσμος εκείνων που αντιμετωπίζουν τα πράγματα με ευγνωμοσύνη.

Το πρόβλημα της ανεπάρκειας

Κάποιος σαν τον Τομ, που λειτουργεί με άξονα την γκρίνια, διακρίνει μόνο την ανεπάρκεια εκεί όπου άλλοι βλέπουν πληρότητα. Η πιθανότητα απογοήτευσης έχει πάντοτε κεντρικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων -έχει πάντα μεγαλύτερο βάρος από ό,τι η πιθανότητα ενός καλού αποτελέσματος. Το σκεπτικό του Τομ είναι το εξής: «ξέρω πως δεν πρόκειται να πάρω την προαγωγή, οπότε δεν υπάρχει λόγος να σπαταλήσω χρόνο προσπαθώντας και να δώσω την ευκαιρία στο αφεντικό μου να με απορρίψει». Οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται όπως ο Τομ, αποφεύγουν να παίρνουν ρίσκα, τείνουν να επιμένουν σε όσα γνωρίζουν, ακόμα και αν αυτά δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστα, κι αυτό γιατί πιστεύουν ότι κάτι διαφορετικό θα μπορούσε να αποβεί πολύ χειρότερο. Αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο η θέαση του κόσμου με βάση τα παράπονα και την γκρίνια κάνει τον κόσμο του ατόμου να «συρρικνώνεται».

Ο Τομ παρουσιάζει επίσης πρόβλημα με το να είναι ισορροπημένος. Εάν πιστεύει πραγματικά ότι όλα όσα έχει επιτύχει οφείλονται αποκλειστικά στις δικές του πράξεις και ότι έχει κατορθώσει τόσα πολλά παρά την άδικη μεταχείριση που έχει υποστεί, τότε υπερεκτιμά τον εαυτό του. Δυσκολεύεται να δει ότι υπάρχουν άνθρωποι που τον έχουν βοηθήσει, επειδή οι περισσότερες από τις αλληλεπιδράσεις του με τους άλλους είναι μέσα από ένα φίλτρο αδικίας ή παραπόνου. Επίσης, αδυνατεί να δει τις επιτυχίες των άλλων επειδή πιστεύει ότι έχουν ωφεληθεί ή βοηθηθεί με τρόπους που ο ίδιος δεν έχει βιώσει. Θεωρεί ότι βρίσκεται πάντα σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τους άλλους γύρω του, κατάσταση που τον εμποδίζει να αναγνωρίζει περιστάσεις όπου θα μπορούσε να βοηθήσει άλλους ή που ο ίδιος θα είχε κάποια πλεονεκτήματα. Η αδυναμία τού Τομ να είναι ισορροπημένος περιορίζει σημαντικά τον κόσμο του.

Η συμβουλή του Επίκτητου

Παρόλο που δεν αφορά ρητά την ευγνωμοσύνη και την γκρίνια, ο στωικός φιλόσοφος Επίκτητος (50-135 μ.Χ.) προσφέρει μια σημαντική συμβουλή για το πώς πρέπει κανείς να βλέπει και να αντιμετωπίζει τον κόσμο:

«Να θυμάσαι ότι πρέπει πάντα στη ζωή να συμπεριφέρεσαι όπως σε ένα συμπόσιο. Περιφέρεται γύρω σου κάποιος δίσκος; Τέντωσε το χέρι και πάρε ευγενικά μια μερίδα. Περνάει στον επόμενο; Μην τον σταματήσεις. Δεν ήρθε ακόμα σ’ εσένα; Συγκράτησε την όρεξή σου και περίμενε να φτάσει σ’ εσένα. Το ίδιο κάνε με τα παιδιά σου, τη γυναίκα σου, τις αρχές και τον πλούτο. Έτσι, κάποτε θα είσαι άξιος συνδαιτυμόνας των θεών.»

Μη γίνεσαι άνθρωπος που εξετάζει πόσο παίρνουν οι άλλοι από τον δίσκο και μην εκνευρίζεσαι προκαταβολικά ότι δε θα έχει μείνει τίποτα για σένα μέχρι να έρθει η σειρά σου. Μ’ αυτή τη στάση, δεν πρόκειται να απολαύσεις όσα καλά υπάρχουν ήδη στο πιάτο σου.

Το παρόν κείμενο αποτελεί αδειοδοτημένη μετάφραση του άρθρου «Choosing Gratitude over Grievance», που υπογράφει η Peg O’Connor, Ph.D., καθηγήτρια φιλοσοφίας στο Κολλέγιο Gustavus Adolphus στη Μινεσότα.

Πηγή: psychology