Άγιον Όρος Άθω: Πώς ‘ευτελίζονται’ με τον λόγο τα άρρητα κι’ ανέκφραστα πράγματα…

«Λόγω παλαίει πας λόγος. Βίω δε, τίς λόγος αν παλαίσειε…;!» (Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, Επιστολή προς Μοναχή Ξένη)

[ Δηλ. Κάθε λόγος ‘αντικρούεται’ από έναν αντίλογο. Το βίωμα, όμως, ποιός ‘αντίλογος’ θα μπορούσε να το αντικρούσει…;! ]

Αποπειρώμενος να καταγράψω ΠΩΣ ‘ανιχνεύεται’ συμπτωματολογικά… η ‘σαρωτική’ -παρά την απαλότητα [#] και διακριτικότητά Της- ‘επέλαση’ της Θείας Χάριτος στην ανθρώπινη ζωή… συνέχομαι από ένα αίσθημα εντελούς αμηχανίας και πλήρους (λεκτικής) ανεπάρκειας, εφόσον το ζητούμενο αυτό ισοδυναμεί με απόπειρα ‘εκλογίκευσης’ των αρρήτων! Πώς να διατυπώσεις τα ανέκφραστα…;! Πώς να μιλήσεις για τα υπέρλογα…;! Σε ανάλογη περίσταση, ο ιερός ψαλμωδός εκφράζει παρόμοια επιφύλαξη κι’ αμηχανία! (βλέπε κατωτέρω την Θεομητορική καταβασία, από τον Ιαμβικό ασματικό κανόνα της Εορτής των Χριστουγέννων.)

«Στέργειν μεν ημάς, ως ακίνδυνον φόβω,

Ράον σιωπήν, τω πόθω δε Παρθένε,

λόγους υφαίνειν, συντόνως τεθηγμένους,

Εργώδες εστίν, αλλά και Μήτηρ σθένος,

Όση πέφυκεν η προαίρεσις, δίδου.»!

[ Ελεύθερη απόδοση: Επιθυμώντας να γράψουμε… πάσχουμε από δύο αντιθετικά μεταξύ τους πάθη, φόβο και πόθο. Και ο μεν φόβος μας προτρέπει να σιωπήσουμε, για να μη γράψουμε κάτι ανάρμοστο· ο δε πόθος, αντίθετα, μας παρακινεί να γράψουμε… αν και είμαστε αμαθείς κι’ ανάξιοι. Είναι πιο εύκολο να πεισθούμε από τον φόβο και να σιωπήσουμε… Όμως, επειδή ο πόθος (της Θεϊκής αλήθειας) υπερνικά τον φόβο (της αγνωσίας και του σκοτισμού…), παρακαλούμε την Αθωνίτισσα «Μητέρα του Φωτός» να μας φωτίσει τόσο… όση είναι και η αγαθή μας προαίρεση να μιλήσουμε γι’ αυτό! ]

Όντως, επιχειρώντας να μιλήσει κανείς ‘διευκρινιστικά’ για κάποια θέματα… που, στην εμπειρική και βιωματική διάστασή τους, υπερβαίνουν απείρως τις γλώσσες των ανθρώπων, αντιλαμβάνεται ότι: κάθε τέτοια προσπάθεια αποβαίνει άκαρπη, ίσως και επιζήμια εν τέλει, αφού έτσι κατορθώνεται να… ‘κατευτελισθεί έλλογα’ η ‘σιωπηλή μεγαλειότητα’ της αλήθειας! Κάτι, που μπορεί χωρίς αναλύσεις ‘απλουστευτικές’, να προσληφθεί εμπειρικά/βιωματικά (αντί να επιχειρηθεί να κατανοηθεί εγκεφαλικά… όπως συνήθως επιδιώκεται μάταια) από κάθε ψυχή καλοπροαίρετη, αν πληρούνται οι αναγκαίες γι’ αυτό πνευματικές προϋποθέσεις!

Ό,τι βιώνεται κάτω από ορισμένες ειδικές ‘εμπειρικές’ προϋποθέσεις… μόνο υπό ανάλογες πνευματικές προϋποθέσεις μπορεί και να κατανοηθεί, σχετικά ή πλήρως! Kι’ αν αυτές οι προϋποθέσεις λείπουν… τότε καμμία ρητορική δεινότητα δεν είναι ικανή να περιγράψει ό,τι υπέρκειται της αισθητηριακής πείρας και της εγκεφαλικής αντίληψης, εμπίπτοντας μόνο στη διάσταση του υπερ-αισθητού και υπερ-κοσμίου…! Όποιος, με την Χάρη του Θεού, βιώνει σε κάποιο -έστω- βαθμό μέσα στην καρδιά του την ‘παρηγορία’ του Παρακλήτου… μπορεί να ‘διοπτεύει’ πράγματα και να ‘ψηλαφά’ αλήθειες… πού, για τους περισσότερους ανθρώπους, παραμένουν απροσπέλαστο, ‘επτασφράγιστο’ κι’ εντελώς απαραβίαστο μυστήριο!

Επειδή το γλωσσικό σύστημα των ανθρώπινων λέξεων και εννοιών ενέχει πολύ περιωρισμένη δυνατότητα μετάδοσης της εσωτερικής ‘κατάστασης’ ενός ανθρώπου στον άλλο… το (όποιο) βιούμενο μυστήριο στο ‘άγιο βήμα’ της ψυχής, είναι αδύνατο να καταστεί αντικείμενο (επιτυχούς) περιγραφικής προσπάθειας! Kαθόσον, απαραίτητη προϋπόθεση μιας αμφίδρομης κατανόησης, είναι η κοινή εμπειρία, αν/όταν αυτή λείπει… η ‘συνεννόηση’ καθίσταται αδύνατη! Γιατί, το περιεχόμενο των εννοιών με τις οποίες όλοι μας εκφραζόμαστε, αντιστοιχεί στο βάθος και πλάτος της ‘υπαρξιακής εμπειρίας’ (…) που ο καθένας μας κομίζει!

Ωστόσο, κι’ αν είν’ αδύνατο να κατανοηθεί -μέσα από προσπάθειες έλλογης διατύπωσης- το υπέρλογο Mυστήριο κάθε ψυχής που «ζει εν Θεώ» (…) μπορεί, όμως, να φωτισθεί κάπως από ορισμένα πρόδηλα ‘συμπτώματα’ ανεπαίσθητων ‘συμπεριφορών’ του ανθρώπου που το βιώνει μυστικά εντός του, και άθελά του προδίδει κάποτε, σε χρόνο ανύποπτο, την μυστική αυτή και ζωηφόρο ‘κυοφορία’ της καρδιάς του… που, λιγώτερο ή περισσότερο, είναι κοινή εμπειρία όλων των Χριστολατρών, που ‘παραδόθηκαν άνευ όρων’ στην ακαταγώνιστη θεία Αγάπη!

Υπάρχουν κάποιες αθέατες πραγματικότητες… που ‘ψηλαφά’ κάποτε το φτωχό μας πνεύμα, αμήχανο κι’ εκστατικό… ως προς την παντουργική Εκείνη Αιτία, η Οποία μπορεί να αναστέλλει προσωρινά ή να καταργεί οριστικά, με κυριαρχική ευκολία, τους φυσικούς νόμους και τις λογικές ‘σταθερές’ της ύπαρξης! Ανοίγοντας ‘ρωγμές’ στα τείχη της αισθησιοκρατικής μας αιχμαλωσίας και του νοησιαρχικού μας εγκλωβισμού… αφήνει να εισδύσει μέσα μας το άκτιστο κι’ ανέσπερο Φως του Χριστού, μαζί με όλη την δραστική ενέργεια των απερινόητων θαυματουργιών, που ακολουθούν σαν ‘φωτεινή νεφέλη’ την Παντοκρατορική Του παντοδυναμία!

Η υπερβατική αυτή αλήθεια καθίσταται εύκολα προσλήψιμη (τουλάχιστον, ως υποψία… αν όχι ως βεβαιότητα) όταν εστιάσουμε ειδικά επάνω σε 3 ‘διαχειριστικά πεδία’ της ψυχο/σωματικής μας ζωής: α) στο πεδίο της σχέσης μας με τα Πρόσωπα που μας περιβάλλουν… β) στο πεδίο της σχέσης μας με τα Πράγματα που μας περιστοιχίζουν… και γ) στο πεδίο της σχέσης μας με τις Δοκιμασίες που, κατ’ ευδοκίαν Θεού, μας πολιορκούν και μας ταλαιπωρούν… ήδη από τα γεννοφάσκια μας, μέχρι και την τελευταία μας ανάσα, στον εφήμερο τούτο κόσμο της φθοράς.

Το πεδίο ‘διαχείρισης’ των σχέσεων μας με τα Πρόσωπα…

Οι άνθρωποι σήμερα, στην συντριπτική πλειοψηφία τους, όχι απλά και μόνο κατατρύχονται από το ‘σύνδρομο’ της επικοινωνιακής μοναξιάς… που είναι μια από τις μάστιγες του καιρού μας, αλλά βιώνουν απελπιστικά την ‘απόλυτη ερημιά’ στις σχέσεις με τους άλλους, ενώ συναγελάζονται σε ‘παρέες’ κοινωνικού συνωστισμού… που, αντί να αμβλύνουν την επικοινωνιακή μοναξιά, την επιτείνουν επιπρόσθετα!  Αν μπορούσαν οι άνθρωποι να διακρίνουν ότι, το πρόβλημα της ‘επικοινωνιακής μοναξιάς’ τους μοιάζει (ενώ δεν είναι) άλυτο… επειδή μένει ‘αγιάτρευτο’ το κυρίως πρόβλημα: η Οντολογική μοναχικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης… που χρειάζεται μόνο ΕΝΑ φάρμακο για να θεραπευθεί: την Κοινωνία του Παναγίου Πνεύματος!…

Σε αντίθεση με τους πολλούς στον κόσμο… κάπου αλλού/κάποιοι άλλοι εκ των συνανθρώπων μας KOINΩNOYN και KOINΩNOYNTAI συναρπαστικά (…), μέσα σε μία θυσιαστική αυθυπέρβαση αλληλο-περιχωρούμενων και αλληλο-επιδρώντων αγαπητικά προσώπων, ακόμα κι’ αν συμβαίνει να ζουν ως «στρουθία μονάζοντα» σε απόκοσμες ερημιές… έναντι των εγκοσμίων ‘ερήμων’ απρόσωπης συμβίωσης!… Γιατί, το ‘μυστικό’ της αρμονίας τους βρίσκεται σε μία από τις μεγάλες αλήθειες που φανέρωσε το θεανδρικό στόμα του Θεανθρώπου Κυρίου μας: «Ου γαρ εισί δύο ή τρεις συνηγμένοι εις το Εμόν Όνομα, εκεί είμι εν μέσω αυτών» (Ματθ. 18, 20) 

Το πεδίο ‘διαχείρισης’ των σχέσεων μας με τα Πράγματα…

Αυτό που όντως πλουτίζει ή πτωχεύει τους ανθρώπους σήμερα και πάντα, δεν είναι η περίσσεια ή αντίστοιχα η στέρηση των υλικών αγαθών, αλλά ο απαθής ή εμπαθής λογισμός με τον οποίο ‘διαχειρίζεται’ κανείς αυτά τα 2 κεφάλαια (πλούτο και πτωχεία) που ευδόκησε ο Θεός να κατέχουμε! Έτσι, κατά τον Μέγα Βασίλειο: αληθινά πλούσιος ΔΕΝ είναι αυτός που ξοδεύει πολλά… αλλ’ αυτός που χρειάζεται λίγα! Γι’ αυτό, συχνά, πολλοί συνάνθρωποί μας, κεκορεσμένοι εμετικά… από την αφθονία των υλικών αγαθών που διαθέτουν, αισθάνονται τραγικά δυστυχισμένοι και απαράκλητα καταθλιμμένοι μέσα στην αδιέξοδη ανία και πλήξη τους…!

Σε αντίθεση και πάλι με τους πολλούς… κάποιοι συνάνθρωποί μας, αν και στερημένοι, ακόμα και από τα πλέον αναγκαία αγαθά… EYTYXOYN αληθινά και ΠANHΓYPIZOYN ανυπόκριτα μέσα στην, εξωτερικά πτωχή… αλλ’ εσωτερικά πάμπλουτη, διαβίωσή τους…! Πώς…; Απλώς, έχοντας ανακαλύψει κι’ αποκτήσει άλλους: άϋλους… άφθαρτους… αντισυμβατικούς… κι’ ασύλητους θησαυρούς, απ’ τους αντίστοιχους εκείνους της φθαρτής… συμβατικής… κι’ ευκολο-σύλητης ύλης…!

Το πεδίο ‘διαχείρισης’ των ψυχο/σωματικών μας Δοκιμασιών…

Στην επίσης πλειοψηφική εκδοχή της, η ανθρωπότητα έχει αναγάγει αφελώς την υγεία, και γενικά την ‘απαρασάλευτη’ ευζωΐα, σε ‘υπέρτατο αγαθό’… για την απόκτηση ή διατήρηση του οποίου δεν διστάζει να θυσιάσει κάθε άλλη αξία, ακόμα και αιώνια! Όμως, η πείρα μας βεβαιώνει ότι: και η πληρέστερη δυνατή υγεία ‘από μόνη’ της ανεπαρκεί ολότελα να χαρίσει στον άνθρωπο την επιποθούμενη ευτυχία! Ακόμα, και να διασφαλίσει από την απειλή της διασάλευσης κι’ ανατροπής τις λεπτές και εύθραυστες ‘ισορροπίες’ της ύπαρξής μας! Καθώς αυτές υπόκεινται σε… δυσχερέστερες ταλαιπωρίες και φρικτότερα βάσανα, απ’ όσα θα μπορούσε να μας επιφυλάξει, ακόμα και η πλέον οδυνηρή και ανίατη σωματική ασθένεια…!

Σε αντίθεση, και πάλι, με τους πλείστους του κόσμου… κάποιοι συνάνθρωποί μας φαίνεται να γεύονται -με την Χάρη του Θεού- την ηδύτητα ενός μυστηρίου  «άλλης βιοτής»…! Η δε βιωματική αλήθεια τους, δεν πιστοποιείται με λεκτικά επιχειρήματα… αλλά με την εμπειρικά αληθεύουσα ζωή τους, που φανερώνει ότι μπορούν οι άνθρωποι: ενώ ασθενούν και οδυνώνται… πάσχοντας ίσως ανίατα, να Γαληνεύουν απολαυστικά… και να Πανηγυρίζουν πασίχαρα…! Πώς…;! Έχοντας βρει μία Πηγή αστείρευτη και αδαπάνητη, που αρδεύει μυστικά την φρυγμένη ύπαρξή τους με μία υπερούσια Δροσιά…: την ζείδωρη Xάρη του Παναγίου Πνεύματος, που μεταγγίζει στην θνητή ανθρώπινη υπόσταση το Zωοποιητικό ‘αντίδοτο’ κάθε ασθένειας και οδύνης…, το Ανακαινιστικό ‘ελιξήριο’ κάθε φθοράς και παρακμής…!

Ένας ΚΑΚΟγηρος…

από το Άγιο Βουνό των ΚΑΛΟγήρων

Ως Υστερόγραφο,

μια ‘ανάμνηση’ από το παρελθόν…

Χρόνια πριν, ευρισκόμενος στην Θεσσαλονίκη… και θέλοντας να μεταβώ, από τις ανατολικές συνοικίες όπου φιλοξενούμην, προς το κέντρο της πόλης για κάποιο Ιατρικό ραντεβού, σταμάτησα ένα διερχόμενο TAΞI και επιβιβάστηκα, καθήμενος στη θέση του συνοδηγού. Kαθ’ οδόν επιβιβάστηκαν στις πίσω θέσεις του αυτοκινήτου και άλλα 3 άτομα (2 νεαρές κυρίες κι’ ένας μεσήλικας κύριος) που πήγαιναν προς το κέντρο.

Kάποια στιγμή, μέσα στη σιωπή του TAΞI αντήχησε (μαζί μ’ ένα ‘πνιχτό’ γέλιο, που πρόδιδε… διάθεση ειρωνική!) η φωνή του οδηγού να με ρωτά: «Kαλά, ρε κύριος, δε σκάζεις… έτσι που είσαι ντυμένος σαν λάχανο;!…». Ο ευτελής εγώ, όντας απορροφημένος ‘κάπου αλλού’ (…) εκείνη την στιγμή, σήκωσα το σκυμμένο μου κεφάλι και τον κοίταξα κατάματα, προσπαθώντας να… ‘αποκωδικοποιήσω’ το… ‘ήθος’ της αήθους ερωτήσεως, την οποία, αν και ‘απρόσεκτος’, είχα συγκρατήσει στον νου μου… διαπορούμενος για τον ειρωνικό και σκωπτικό της χαρακτήρα!

Ωστόσο, ήταν προφανές: ο ταξιτζής ήθελε να δημιουργήσει… ‘ευχάριστη ατμόσφαιρα’ σε βάρος του ρασοφόρου πελάτη του, πράγμα που φάνηκε προς στιγμήν ότι κατάφερε, αφού κατόρθωσε ν’ αποσπάσει την πρόθυμη συμμετοχή στην ‘πλάκα’ και των άλλων 3 πελατών του, οι οποίοι μ’ ένα παρατεταμένο και ηχηρό χαχανητό αντίδρασης έδειξαν να απολαμβάνουν το στιγμιότυπο…!

Κοιτάζοντας για λίγο κατάματα τον ταλαίπωρο ‘επίδοξο’ εμπαίκτη του Καλόγηρου, αποκρίθηκα ακαθυστέρητα στην ‘πρόκληση’ της ρηχότητας και αγένειας… εκφέροντας ήσυχα μια απάντηση που, σίγουρα, δεν ήταν απόρροια κάποιας (και της ελαχιστότερης ακόμα) νοητικής επεξεργασίας μου. Ήταν μια απόκριση βιωματική μάλλον, παρά εγκεφαλική· είπα… ό,τι και όπως ένοιωθα εκείνη την στιγμή: «Αδελφέ, υπάρχει μια εσώτερη δροσιά… που εξουδετερώνει κάθε εξώτερο καύσωνα!…» – «Δηλαδή…;!» ρώτησε ξανά ο, συνοφρυωμένος τώρα, σκώπτης μου. – «Δηλαδή, φίλε μου: Αν έχεις μέσα σου Παράδεισο… δηλ. Χριστό, καμμιά εξωτερική ‘κόλαση’ ΔΕΝ μπορεί να σε αγγίξει…!».

Αλήθεια, δεν γνωρίζω αν απαντήθηκε η ερώτηση (ακριβέστερα, η… σκωπτική πρόθεση της ερώτησης) του ταξιτζή. Πάντως, το γεγονός ότι: το υπόλοιπο της διαδρομής μας ως την πλατεία Αριστοτέλους -όπου κατέβηκα- έγινε μέσα σε ‘νεκρική σιγή’… ίσως να σημαίνει πώς, τόσο ο οδηγός όσο και οι συμπαθείς συνεπιβάτες μου, μπορεί ‘κάτι’ να ένοιωσαν από τα ‘ακατανόητα ψελλίσματα’ ενός ΚΑΚΟγηρου… από το Άγιο Βουνό των ΚΑΛΟγήρων!     

————————

[#] Ένα Πνεύμα παντοδυναμίας προπορεύεται του Θεού… «διαλύοντας βουνά και συντρίβοντας βράχους», για να ‘διαβεί’ ο Θεός… αλλ’ ο Ίδιος ΔΕΝ είναι μέσα σε αυτή την ισοπεδωτική προπομπή…! Και μετά το ισοπεδωτικό Πνεύμα, ακολουθεί μέγας σεισμός που κατακρημνίζει τα πάντα… αλλά πάλι ο Ίδιος ο Θεός ΔΕΝ είναι μέσα στον σεισμό…! Και μετά τον κατακρημνιστικό σεισμό, ακολουθεί λαίλαπα πυρός που κατατρώει στο πέρασμά της κάθε τι… αλλ’ ο Ίδιος ο Θεός ΔΕΝ είναι μέσα στην φωτιά…! Και μετά την φωτιά, ακολουθεί μια γλυκειά φωνή σαν δροσερή πνοή λεπτής αύρας… και ο παντοδύναμος Θεός είν’ εκεί μέσα: στην λεπτή αύρα… και γλυκειά γαλήνη… και πραεία ταπείνωση…! – Όπως περιγράφεται στο Α΄ βιβλίο των Βασιλειών (Α΄ Βασιλ., 19, 11-13): «…Ιδού πνεύμα μέγα κραταιόν, διαλύον όρη και συντρίβον πέτρας ενώπιον Κυρίου, αλλ’ ουκ εν τω πνεύματι Κύριος· και μετά το πνεύμα συσσεισμός… αλλ’ ουκ εν τω συσσεισμώ Κύριος· και μετά τον συσσεισμόν πυρ… αλλ’ ουκ εν τω πυρί Κύριος· και μετά το πυρ φωνή αύρας λεπτής… κακεί Κύριος!»