Ε. Πιτσικάκη: Παράλειψη γεύματος – Tι συμβαίνει στο σώμα; 

Πόσες φορές σου έχει τύχει να καθυστερήσεις να ξυπνήσεις για να πας στη δουλειά και δεν έφαγες πρωινό; Από την άλλη, ο σύγχρονος τρόπος ζωής είμαι σίγουρη ότι σε έχει οδηγήσει αρκετές φορές παράλειψη γεύματος είτε πρωί, είτε σνακ είτε ακόμα και βασικού γεύματος, όπως μεσημεριανό βραδινό…Έτσι δεν είναι; Ωστόσο, έχεις σκεφτεί ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες αυτής της παράλειψης γεύματος; 

Πώς λειτουργεί το σώμα μας; 

Το σώμα μας αποτελεί μία «μηχανή εσωτερικής καύσης» που «καίει» άνθρακα και πιο συγκεκριμένα, γλυκόζη με την παρουσία οξυγόνου στους 37οC. Κι αν αναρωτιέσαι αυτή τη στιγμή «πώς θα το καταλάβω εγώ αυτό;», τότε θυμήσου: 

Όπως το αυτοκίνητο χρειάζεται βενζίνη για να λειτουργήσει και να κάνει τις διαδρομές του μέσα στην ημέρα, έτσι και το σώμα σου χρειάζεται τα αντίστοιχα καύσιμα για να λειτουργήσει. 

Θρεπτικά συστατικά και λειτουργία σώματος 

Πιο συγκεκριμένα, το σώμα μας για να λειτουργήσει, χρειάζεται: 

Οξυγόνο 

Το οξυγόνο είναι το βασικό στοιχείο του οργανισμού μας, καθώς χωρίς αυτό δε θα είχαμε…ζωή! Το έντερο, ο εγκέφαλος, τα κόκκαλα, οι πνεύμονες και η καρδιά συνεργάζονται για να μας κρατήσουν στη ζωή, μεταφέροντας οξυγόνο στους ιστούς όλου του σώματος. 

Το οξυγόνο είναι αυτό που μετατρέπει το φαγητό σε ενέργεια μέσω μίας διαδικασίας που λέγεται κυτταρική αναπνοή. Το οξυγόνο, επίσης μαζί με τα μιτοχόνδρια στα κύτταρα διασπά τη γλυκόζη σε χρησιμοποιήσιμη πηγή ενέργειας. 

Το οξυγόνο επίσης, κάνει τον εγκέφαλό μας να λειτουργήσει, καθώς χρησιμοποιεί σχεδόν το 20% της συνολικής κατανάλωσης οξυγόνου μέσα στην ημέρα μας. Όπως μπορείς να δει λοιπόν, ο εγκέφαλό μας χρειάζεται πολλή ενέργεια. 

Το ήξερες ότι ο εγκέφαλος καταναλώνει περίπου 0,1 θερμίδα ανά λεπτό, δηλαδή 6 θερμίδες την ώρα για να σκεφτόμαστε απλά; 

Όταν σκεφτόμαστε πιο έντονα πχ δημιουργία project κ.α., τότε ο εγκέφαλος καταναλώνει 1,5 θερμίδες ανά λεπτό! 

Μία τρίτη λειτουργία του οξυγόνου είναι ότι παίζει σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό μας σύστημα, καθώς τροφοδοτεί τα κύτταρα και τα κρατά υγιή και δυνατά. 

Αν, λοιπόν λαμβάνουμε λιγότερο οξυγόνο ή αν δεν φτάνει επαρκής ποσότητα στους ιστούς, τότε έχουμε σύγχυση, γρήγορο καρδιακό ρυθμό, γρήγορη αναπνοή, δύσπνοια, εφίδρωση και αλλαγές στο χρώμα του δέρματος. 

Νερό 

Το νερό αποτελεί ένα από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης και για το λόγο αυτό οι λειτουργίες του είναι σημαντικές. Το νερό βρίσκεται σε όλο το σώμα και χωρίζεται ανάμεσα σε αυτό που υπάρχει εντός των εκατομμυρίων κυττάρων (ενδοκυττάριο υγρό) και σε αυτό που βρίσκεται εκτός των κυττάρων και λειτουργεί ως αγωγός μεταξύ αυτών και των οργάνων (εξωκυττάριο υγρό). 

Επιπλέον, το νερό είναι το συστατικό εκείνο που εξασφαλίζει τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματός μας, καθώς αποτελεί το κύριο συστατικό του ιδρώτα, όπου μέσω της εξάτμισής του από την επιφάνεια του δέρματος, βοηθά στην ισορροπία της θερμότητας του σώματος. 

Μακροθρεπτικά συστατικά 

Τα μακροθρεπτικά συστατικά είναι οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες και τα λίπη. Είναι τα συστατικά εκείνα που δίνουν ενέργεια στον οργανισμό, δηλαδή αποδίδουν θερμίδες. 

Οι υδατάνθρακες αποτελούν το βασικό και «οικονομικότερο» καύσιμο του οργανισμού, και γι’ αυτό, συνήθως θέλουμε να αποτελούν περίπου το 40-50% της συνολικής ημερήσιας προσλαμβανόμενης ενέργειας του ανθρώπου. 

Ο οργανισμός χρησιμοποιεί τις πρωτεΐνες κυρίως για  σύνθεση, διατήρηση και επισκευή κυττάρων και ιστών. 

Επιπλέον, ο οργανισμός χρησιμοποιεί τα λιπαρά, όπως και τους υδατάνθρακες, για ενέργεια. Τα συστατικά αυτά είναι απαραίτητα για την απορρόφηση κάποιων βιταμινών που ονομάζονται λιποδιαλυτές βιταμίνες. 

Μικροθρεπτικά συστατικά 

Τα μικροθρεπτικά συστατικά είναι απαραίτητα διατροφικά συστατικά που απαιτούνται από τον οργανισμό μας σε ποικίλες ποσότητες, σε όλα τα στάδια της ζωής μας για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε μια σειρά φυσιολογικών λειτουργιών σε υγεία. 

Στα μικροθρεπτικά συστατικά ανήκουν: 

Οι βιταμίνες 

Τα μέταλλα 

Τα ιχνοστοιχεία 

Καθώς, επίσης και τα αντιοξειδωτικά, τα ένζυμα κ.α. 

Τόσο τα φρούτα εποχής, όσο και τα λαχανικά εποχής αποτελούν τις βασικές πηγές όλων των μικροθρεπτικών συστατικών. 

Άσκηση – Κίνηση σώματος 

Ακόμα κι αν σου φαίνεται περίεργο που βάζω στην άσκηση ως ένα από τα συστατικά που χρειάζεται για να λειτουργεί φυσιολογικά, κι όμως ισχύει! Πώς; 

Όπως είπαμε, το σώμα μας είναι σαν ένα αυτοκίνητο που χρειάζεται καύσιμα για να λειτουργήσει. Όσο όμως, καλά καύσιμα του δώσεις, μπορείς να το φανταστείς να μένει αμετακίνητο και χρόνια στο…γκαράζ; Θα αρχίζει μετά από λίγο καιρό να χαλάνε τα λάστιχα, τα αμορτισέρ και φυσικά, το καύσιμο που του έχεις δώσει πλέον δε του είναι χρήσιμο. 

Έτσι, ακριβώς συμβαίνει και στο σώμα μας! 

Θυμίζω ότι όταν αναφέρομαι στην άσκηση, δεν αναφέρομαι απαραίτητα στο…γυμναστήριο! Αναφέρομαι σε μία συστηματική κίνηση και σε μία γενικότερα αυξημένη φυσική δραστηριότητα μέσα στην ημέρα. Το πως μπορείς να τη χτίσεις θα το αναφέρουμε σε άλλο άρθρο! 

Θρεπτικά συστατικά και λειτουργίες 

Μόνο η επάρκεια όλων των παραπάνω συστατικών μπορεί να εξασφαλίσει την ομαλή λειτουργία της πιο «δυναμικής μηχανής» που υπάρχει. 

Αυτό σημαίνει ότι: 

Ο μεταβολισμός μας θα λειτουργεί φυσιολογικά και σωστά 

Θα μπορούμε να ανταποκρινόμαστε στο στρες με διαφορετικό τρόπο 

Θα συμβάλλουμε στην ισορροπία του οργανισμού (ομοιόσταση). 

Πόσα γεύμα πρέπει να κάνουμε την ημέρα; 

Ως γενική οδηγία, μέσα στην ημέρα μας είναι σημαντικό να υπάρχουν 3 κυρίως γεύματα (πρωινό – μεσημεριανό – βραδινό) και 2 ενδιάμεσα σνακ (δεκατιανό – απογευματινό). Με αυτό τον τρόπο το σώμα να λαμβάνει την ενέργεια που χρειάζεται ίσα κατανενημένη. 

Η παράλειψη ενός γεύματος μπορεί να λειτουργήσει στο κάθε σώμα διαφορετικά. Αυτό εξαρτάται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα: 

Την ύπαρξη ή απουσία κάποιας παθολογικής κατάστασης (πχ διαβήτης) 

Από την ηλικία του ατόμου 

Από τη συνήθη διατροφή του ατόμου 

Από τη φυσική του δραστηριότητα. 

Τι συμβαίνει όταν παραλείπω γεύμα; 

Ορισμένες φορές η παράλειψη ενός γεύματος μπορεί να έχει κάποια οφέλη, μπορεί όμως να έχει δυσάρεστες συνέπειες για τον οργανισμό του. Πάμε να δούμε τι μπορεί να συμβεί: 

Έντονες λιγούρες 

Έχεις σκεφτεί ότι οι «λιγουρίτσες» που αισθάνεσαι μπορεί να οφείλονται στην παράλειψη του γεύματος; 

Όταν το σώμα έχει συνηθίσει να λαμβάνει συγκεκριμένη ώρα ένα γεύμα πχ μεσημεριανό και εκείνη τη φορά του το παραλείψεις, εκείνο θα συνεχίσει να αναζητάει αυτό που έχει συνηθίσει. Λόγω αυτού, συχνά παρουσιάζονται έντονες λιγούρες, όπως η ανάγκη για γλυκό. 

Είναι κρίμα λοιπόν, να σε επιβαρύνεις με τις ενοχές και τις τύψεις του συναισθηματικού φαγητού, όταν απλά το σώμα σου έρχεται να σου δείξει ότι …πεινάει! 

Νευρικότητα και άσχημη διάθεση 

Η παράλειψη γεύματος συνεχώς οδηγεί στη μείωση του σακχάρου στο αίμα. Αυτή η μείωση σακχάρου μπορεί να επηρεάσει και τη διάθεσή σου. 

Δεν είναι τυχαίος και ο όρος “Hangry” που πιθανόν να έχεις ακούσει. 

Ο όρος αυτό προκύπτει από την αγγλική λέξη «hungry» που σημαίνει «πεινασμένος» και την λέξη «angry» που σημαίνει θυμωμένος. 

Η γλυκόζη αποτελεί το βασικό «καύσιμο» του εγκεφάλου μας, το οποίο λαμβάνουμε από το φαγητό. Έτσι, όταν παραλείπεις ένα γεύμα και λείπει ενέργεια από τον εγκέφαλο, αυτό ενεργοποιεί μία πιο δυσάρεστη διάθεση, όπως νευρικότητα, κακή διάθεση. Η διάθεση αυτή με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση τροφής. 

Υπερκατανάλωση τροφής 

Και ναι, η υπερκατανάλωση τροφής μπορεί να είναι αποτέλεσμα γευμάτων που «έπρεπε» να είχαν γίνει. Πιθανόν να έχεις σκεφτεί «αφού δεν έφαγα πριν, ας φάω περισσότερο τώρα». Το ότι παρέλειψες ένα γεύμα, δε σημαίνει ότι μπορείς να καταναλώσεις όσο θες στο επόμενο γεύμα. 

Η αλήθεια είναι ότι ο οργανισμός αξιοποιεί την ενέργεια που χρειάζεται ανά πάσα στιγμή και την περίσσεια της ενέργειας την αποθηκεύει…σε λίπος. Είτε αυτό είναι περίσσεια υδατανθράκων, είτε είναι περίσσεια πρωτεΐνης. 

Σε άλλες περιπτώσεις, η κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας τροφής στο γεύμα από το συνηθισμένο μπορεί να οδηγήσει σε ενοχές – τύψεις, συναισθήματα που οδηγούν το φαύλο κύκλο της δίαιτας – στέρησης. 

Μείωση της μυϊκής μάζας 

Η αφαίρεση ενός γεύματος και μάλιστα ενός βασικού στην ημέρα, μπορεί να μειώσει σημαντικά την πρωτεϊνη που χρειάζεται το σώμα. 

Η πρωτεΐνη, όπως είπαμε, αποτελεί βασικό συστατικό των μυών, τόσο για την αύξηση όσο και για την συντήρησή τους. 

Όταν λαμβάνουμε λιγότερη ποσότητα από τις ανάγκες, τότε το σώμα θα αξιοποιήσει την πρωτεϊνη των μυών για να καλύψει τις ανάγκες. 

Στο σημείο αυτό είναι που το σώμα μας κάνει το λεγόμενο «καταβολισμό» των μυών. 

Φαντάσου λοιπόν, τώρα ότι μπορεί να κάνεις ένα πλάνο διατροφής για αύξηση μυϊκής μάζας. Και από την άλλη να μη βλέπεις αύξηση σε αυτήν. Ίσως λοιπόν, χρειάζεται να επαναξιολογήσεις το πόση ενέργεια προσφέρεις στο σώμα σου. 

Μείωση του μεταβολισμού 

Όταν συστηματικά παραλείπεις ένα γεύμα από την ημέρα σου, ο οργανισμός σου καταλαβαίνει ότι χρειάζεται να «μειώσει τις μηχανές». Κι αυτό λέγεται σύστημα επιβίωσης. 

Με αυτό τον τρόπο, μειώνει τις ενεργειακές του ανάγκες για τις βασικές λειτουργίες προκειμένου να συνεχίσει να λειτουργεί. Στις βασικές λειτουργίες ανήκει το χτύπημα της καρδιάς, η αναπνοή κ.α. 

Η μείωση της μυϊκής μάζας οδηγεί και αυτή στη μείωση του βασικού μεταβολισμού. 

Κόπωση και υποτονικότητα 

Πόσες φορές αισθάνθηκες κόπωση μέσα στην ημέρα; Αν η απάντηση είναι ναι, τότε παρατήρησε καλύτερα τα γεύματά σου. 

Το ήξερες ότι η παράλειψη ενός γεύματος είναι συνήθως ο μεγαλύτερος παράγοντας κόπωσης της ημέρας; 

Όταν παραλείψεις ένα γεύμα δεν είναι μόνο το στομάχι σου που του λείπει κάτι, αλλά και στο μυαλό σου. Λόγω της παράλειψης του γεύματος, τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα μειώνονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να σηματοδοτεί στο υπόλοιπο σώμα να «μειώσει τους ρυθμούς», προκειμένου να συνεχίσει να λειτουργεί. 

Με αυτό τον τρόπο και σε συνδυασμό με τη μείωση της μυϊκής σου μάζας, παρατηρείς να αισθάνεσαι πιο αδύναμος, χωρίς ενέργεια και να κουράζεσαι πιο εύκολα σε σχέση με άλλες φορές. 

Αν η παράλειψη του γεύματος, συμβαίνει μάλιστα συστηματικά, τότε το αίσθημα της κόπωσης συσσωρεύεται. 

Τι να κρατήσεις; 

Το σώμα σου, όπως οποιοδήποτε έμβιο ον χρειάζεται ενέργεια – τροφή για επιβίωση. Όπως τα λουλούδια χρειάζονται νερό και ήλιο, όπως τα ζώα χρειάζονται τροφή και νερό, έτσι και ο δικός μας οργανισμός χρειάζεται… τροφή για ενέργεια! 

Η αλήθεια είναι ότι η μεμονωμένη παράλειψη ενός γεύματος δεν προκαλεί σημαντικές αλλαγές στη διατροφική συμπεριφορά της ημέρας. Μακροπρόθεσμα μπορεί να αλλάξει τον τρόπο και τη σχέση σου με το φαγητό, καθώς και το βάρος που θέλεις να έχεις. 

Πιτσικάκη Ελευθερία 

Ηράκλειο, Κρήτη  

Τηλέφωνο: 6988340290 

Email : eriapitsikaki@gmail.com