Η πένα του μεγάλου έλληνα κινηματογραφιστή Θόδωρου Αγγελόπουλου

*Του Μιχάλη Αποστολάκη

Είναι συγκλονιστικό κάποια στιγμή να ακούς από τα βάθη της ψυχής σου εκείνο το κάλεσμα, το οποίο με τα περιθώρια κινήσεων που επιτρέπει να διαφανούν, σε οδηγεί στον ακαριαίο σχεδιασμό ενός πλάνου. Πλάνου ζωής ή κινηματογραφικού πλάνου, δεν έχει σημασία.

Νιώθω πολύ τυχερός που αυτή η αίσθηση, ενός κατά τα κάποιου τρόπου μεταφυσικού καλέσματος, έκανε την εμφάνιση της στη ζωή μου. Κάπου εκεί, σκεπασμένος από το φως που γεννούσαν δύο λάμπες δωματίου, μελετούσα με υπομονή τα μυστικά της έβδομης τέχνης, δηλαδή του κινηματογράφου. Τη στιγμή λοιπόν που τα «σημάδια», τα οποία εκ των πραγμάτων είναι εικόνες του παρελθόντος, μου άνοιξαν διάπλατα το δρόμο εμπρός μου, συνειδητοποίησα μία μεγάλη αλήθεια: Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος είναι μία αξία ανεκτίμητη για την Ελληνική κινηματογραφία.

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος πως μιλώ για τα αυτονόητα, γι’ αυτό δε θα επεκταθώ στις ταινίες του μεγάλου Έλληνα κινηματογραφιστή, ούτε στο βιογραφικό του. Είναι τόσο σπουδαίος που αξίζει κανείς μόνος του να τον εξερευνήσει.

Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί, είναι πως μέσα από τις συνεντεύξεις του, εμφανίσθηκε ως υπέρμαχος της κινηματογραφικής «θεωρίας του δημιουργού». Με λίγα λόγια πίστευε πως ο σκηνοθέτης λόγω της φόρμας του (κινηματογραφικού) μέσου, θα αναδείξει μία αναγνωρίσιμη στιλιστική και θεματική γραφή με τη πάροδο των ετών. Συνεπώς ο κάθε σκηνοθέτης έχει την σφραγίδα του και δεν είναι ένας απλός υπηρέτης ενός προϋπάρχοντος κειμένου, ακριβώς όπως ο Astruc το 1948 στο δοκίμιο του «Birth of a New Avant-Garde: The Camera-Pen» τόνισε πως ο σκηνοθέτης πρέπει να τολμάει να λέει «εγώ», όπως ο ποιητής και ότι η κάμερα για το σκηνοθέτη είναι το ανάλογο της πένας του συγγραφέα.

Συνεπώς ο Αγγελόπουλος έχει τη σκηνοθετική ματιά του «Γαλλικού Νέου Κύματος» για τον κινηματογράφο, όπου η σκηνοθεσία δεν εστιάζει στην απλή διεκπεραίωση ενός σεναρίου, αλλά στη δημιουργική περιπέτεια του στησίματος των σκηνών.

Δεν χρειάζεται να αναφέρω κάτι άλλο, ίσως στο μέλλον το κάνω, αυτό όμως που για εμένα έχει σημασία και ήταν η αιτία να γράψω γι’ αυτόν το μεγάλο Έλληνα, ήταν μία συνέντευξη που είδα ( «Η ζωή είναι αλλού: Θόδωρος Αγγελόπουλος» 05, αρχείο Ερτ1, στο 7ο λεπτό περίπου, πηγή: youtube)στην οποία σε ανύποπτο χρόνο επισήμανε:

«…Εγώ σκέφτομαι ότι εδώ που βρίσκομαι, οι μόνοι που μπορούν να προτείνουν κάτι, είναι αυτοί που θα μπορέσουν να ξεπεράσουν την έννοια: εμείς δεχόμαστε πρόταση μέλλοντος, αλλά δεν ορίζουμε μέλλον.

Απ’ τη μεριά λοιπόν αυτών που δεν αποφάσιζαν να ορίσουν ένα μέλλον ή το μέλλον τους μόνοι τους, τελικά να το ορίσουν, με ένα τρόπο πιθανώς ανατρεπτικό για το κόσμο. Τότε μόνο θα μπορούσαμε να πούμε, ότι το μέλλον είναι ανοιχτό. Διότι χαλάλι του, ζήσαμε ένα κόσμο, όπου ξαφνικά προς το τέλος του άνοιξε, όχι με μεταφυσική, αλλά με κοσμικό ορίζοντα…»

Αυτά τα λόγια από τότε τα κρατάω βαθιά μέσα μου και πιστεύω πως για το νέο έτος που πλησιάζει δεν υπάρχει καλύτερη ευχή, από το να ακολουθήσουμε τη προσέγγιση του Θόδωρου Αγγελόπουλου : ας ορίσουμε το μέλλον μας με κάποιο τρόπο, ανατρεπτικό ή μη, ίσως τότε δούμε και εμείς το κόσμο να «ανοίγει διάπλατα μπροστά μας».

*Ο Αποστολάκης Μιχάλης είναι
Οικονομολόγος (απόφοιτος Οικονομικών Επιστημών,
Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών) και
φοιτεί στο Τμήμα Κινηματογράφου,
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,
Σχολή Καλών Τεχνών.