Στην Ελλάδα το βραβείο Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς / Europa Nostra 2021

​Πραγματοποιήθηκε χθες, στο Γεφύρι της Πλάκας, η απονομή του βραβείου Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς / Europa Nostra 2021 από τη Γενική Διευθύντρια της Europa Nostra, Sneška Quaedvlieg-Mihailović στην Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, για την αποκατάσταση του γεφυριού που κατέρρευσε έπειτα από τις έντονες πλημμύρες της 1ης Φεβρουαρίου 2015 και ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2019.

Όπως είπε στον χαιρετισμό της κατά την τελετή απονομής η Λίνα Μενδώνη,

«Σήμερα είναι μια ξεχωριστή μέρα. Γιατί το έργο, το οποίο έγινε εδώ και στο οποίο επένδυσε η επιστημονική κοινότητα εμπειρία, γνώση, χρόνο και κόπο, τιμάται και αναγνωρίζεται από μία οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών, την Europa Nostra, η οποία τα τελευταία αρκετά χρόνια, έχει καθιερωθεί ως ο φορέας ο οποίος τιμά και αναδεικνύει ένα αναστηλωτικό έργο, ένα έργο αποκατάστασης μνημείου, το οποίο αποδίδεται στην κοινωνία.

Το Γεφύρι της Πλάκας, ο τόπος που είμαστε, εδώ, είναι φορτισμένος ιστορικά. Είναι το ίδιο το γεφύρι, το οποίο χτίστηκε, έπεσε, ξαναχτίστηκε, ξανάπεσε, για να αποκατασταθεί τώρα οριστικά. Είναι ο τόπος που ήταν κάποτε τα σύνορα της πατρίδας μας -και γι’ αυτό υπάρχουν και τα τελωνεία εκατέρωθεν- είναι ένας τόπος στον οποίο, κάποια στιγμή, επιδιώχθηκε η Εθνική Συμφιλίωση το 1944. Εδώ, το ΕΑΜ και ο ΕΔΕΣ συμφώνησαν για την πορεία της χώρας, άσχετα αν ακολούθησαν θλιβερά γεγονότα. Στην πραγματικότητα, η Συμφιλίωση εκείνη, είναι γεγονός σήμερα, το οποίο ξεκίνησε από τον Κωσταντίνο Καραμανλή, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και συνεχίζεται φυσικά, ως σήμερα.

Ελπίζουμε ότι αυτές οι εσωτερικές μας έριδες, που, από την αρχαιότητα έως τα νεότερα χρόνια, μας ταλάνισαν, αποτελούν πια παρελθόν. Η Ελλάδα πορεύεται σε ένα ευοίωνο μέλλον. Και γι’ αυτό το μέλλον μπορεί να εγγυηθεί το ίδιο το παρελθόν, τα μνημεία, ως τεκμήρια του παρελθόντος, η άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά. Τον Φεβρουάριο του 2015, όταν εκείνες οι φοβερές πλημμύρες είχαν ως αποτέλεσμα εκατοντάδες κυβικά νερού να κατακρημνίσουν το γεφύρι, το οποίο ήταν τραυματισμένο –αν και είχαν γίνει ήδη κάποιες επεμβάσεις- πάρθηκε η σωστή απόφαση της αποκατάστασής του.

Στο Υπουργείο Πολιτισμού μιλάμε για αποκατάσταση και όχι για ανακατασκευή. Έχω διαβάσει πολλές φορές να λένε ότι ανακατασκευάστηκε το γεφύρι. Το γεφύρι αποκαταστάθηκε. Με αντίστοιχα υλικά, με τα ίδια εν πολλοίς υλικά, και κυρίως με την ίδια τεχνογνωσία, την οποία παρέδωσαν εκείνοι οι πετράδες των μέσων του 19ου αιώνα. Το μνημείο αποκαταστάθηκε με έναν πρότυπο τρόπο, ο οποίος έφερε στο προσκήνιο και το μεγάλο κέρδος για την επιστήμη. Τεχνικές και τεχνολογίες, τις οποίες δεν ήξεραν ούτε οι ειδικοί μελετητές.

Μετά την καταστροφή του, τον Φεβρουάριο του 2015, έγιναν οι μελέτες χάρη σε έναν χορηγό, ο οποίος ενίσχυσε την Περιφέρεια Ηπείρου. Εδώ, θέλω να πω προσωπικά για την τεράστια συμβολή του Περιφερειάρχη Αλέξανδρου Καχριμάνη, ο οποίος πήρε πάνω του τη στιγμή εκείνη πάρα πολλά πράγματα. Το 2018 υπεγράφησαν οι συμβάσεις και τελικά το έργο ολοκληρώνεται στις 4 Δεκεμβρίου 2019, όταν μπήκε ο τελευταίος λίθος, το “κλειδί”. Αυτό το κλειδί, το οποίο απέδειξε ότι όλο το έργο είχε γίνει σωστά. Γιατί μετά από αυτό, αφαιρέθηκαν όλες οι υποστυλώσεις. Το λάθος θα φαινόταν εκείνη τη στιγμή.

Είμαστε εδώ σήμερα, όλοι μαζί, για να θαυμάσουμε το έργο αυτό και να αποδώσουμε εύσημα και συγχαρητήρια στην επιστημονική κοινότητα, στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στα δύο Υπουργεία, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, το ΤΕΕ, στην Περιφέρεια Ηπείρου. Όλους όσους βοήθησαν ώστε να βρισκόμαστε εμείς σήμερα εδώ και να χαιρόμαστε έναν μοναδικό τόπο, ένα μοναδικό τοπίο και αυτό το εξαιρετικό έργο.

Θα ήθελα να πω ότι το βραβείο, αυτή η τιμή που γίνεται στο Υπουργείο Πολιτισμού και στο δικό μου πρόσωπο από την Europa Nostra, είναι μία τιμή και ένα βραβείο, το οποίο αποδίδεται σε όλους τους συντελεστές. Στα δύο Υπουργεία, στο ΕΜΠ, στο ΤΕΕ, στην επιστημονική επιτροπή, η οποία λειτούργησε άψογα, υπό τον Καθηγητή Μανόλη Κορρέ. Τον Μανόλη Κορρέ της Ακρόπολης. Είναι κι αυτό μία απόδειξη ότι ο Κορρές δεν γνωρίζει καλλίτερα από οποιονδήποτε την Ακρόπολη, αλλά έχει τεράστια εμπειρία και τεχνογνωσία, η οποία αναγνωρίζεται συνεχώς και από όλο τον κόσμο.

Δεν θέλω να πω τίποτα περισσότερο. Θέλω να ευχαριστήσω όλους όσους δούλεψαν για το γεφύρι. Όλους όσοι είστε εδώ, σε αυτή την τιμητική εκδήλωση. Είναι πάντοτε πολύ ωραίο, οι Έλληνες επιστήμονες, οι ελληνικοί φορείς να τιμώνται από οργανώσεις, ευρωπαϊκές ή διεθνείς, καταξιωμένες στη συνείδηση του κόσμου. Σας ευχαριστώ πολύ».

Το Γεφύρι της Πλάκας

Το γεφύρι της Πλάκας, μονότοξο πέτρινο γεφύρι, είναι το μεγαλύτερο του είδους του στην Ήπειρο. Την 1η Φεβρουαρίου 2015, κατά τη διάρκεια ισχυρής καταιγίδας κατέρρευσε ένα σημαντικό μέρος της κύριας καμάρας και του ανατολικού βάθρου της γέφυρας. Το έργο αποκατέστησε το γεφύρι στην παλιά του μορφή και ανέδειξε την υλική και άυλη του αξία εντός του ιδιαίτερου φυσικού τοπίου στο οποίο βρίσκεται.

Το γεφύρι της Πλάκας χτίστηκε το 1866 στον ποταμό Άραχθο, με τόξο που εκτείνεται πλέον των 40 μ. σε μήκος και 20 μ. σε ύψος. Κατασκευάστηκε για να ενισχύσει την επικοινωνία και το εμπόριο στις γύρω κοινότητες και, μέχρι το 1913, βρισκόταν στη συνοριακή γραμμή μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, χρησιμεύοντας ως μία από τις δύο εισόδους στην ηπειρωτική χώρα. Έχει κηρυχθεί προστατευόμενο ιστορικό μνημείο και η ιστορική του σημασία για την Ελλάδα είναι σημαντική. Αν και κατά καιρούς πραγματοποιήθηκαν περιορισμένες επισκευαστικές εργασίες, καμία δεν αντιμετώπισε τη σοβαρή διάβρωση και υποσκαφή των θεμελίων της γέφυρας κάτω από την επιφάνεια του νερού.

Μετά την κατάρρευση του τον Φεβρουάριο του 2015, πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη διεπιστημονική έρευνα και τεκμηρίωση για τα αίτια της κατάρρευσης και για το σχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου προγράμματος αποκατάστασης της γέφυρας. Το έργο αποτελεί την πρώτη ανακατασκευή λίθινης γέφυρας στην Ελλάδα και ένα από τα λίγα παρόμοια έργα παγκοσμίως. Φυσικά, παραδοσιακά υλικά χρησιμοποιήθηκαν κατά την αποκατάσταση του μνημείου, ενώ ανακτήθηκαν και αξιοποιήθηκαν παραδοσιακές μέθοδοι κατασκευής.