Αγιά Σοφιά: Ασέλγεια επί ενός συμβόλου

Κωνσταντίνος Αλεξανδρής –
Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Διπλωματίας,
Θρησκευτικών και Προξενικών Υποθέσεων

Ξεφύλλιζα τις προάλλες ένα άλμπουμ με φωτογραφίες από διάφορα ταξίδια…Θυμήθηκα τότε που άναψα ένα κερί στον ναό του Taj Mahal, λίγα χρόνια αφότου ο πρώτος χριστιανός Πρωθυπουργός της χώρας αποφάσισε να τον παραχωρήσει στην τοπική Εκκλησία. Ξαναθαύμασα τα χειροποίητα χαλιά στο δάπεδο του τζαμιού της Παναγίας των Παρισίων, που η Γαλλική Κυβέρνηση είχε παραχωρήσει στην εκεί μουσουλμανική κοινότητα για να το προστατεύσει από τη φθορά, καθώς ο ολοένα μειούμενος αριθμός χριστιανών που παρακολουθούσαν τη Λειτουργία δεν αρκούσε να καλύψει τα έξοδα συντήρησής του. Μα, να κι εκείνη η φωτογραφία με τους εκπληκτικούς μιναρέδες του τζαμιού του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό που αποφάσισε να προσθέσει ο μουσουλμάνος τοποτηρητής της πάλαι ποτέ πόλης-κράτους για να ενισχύσει τη στατικότητα του κτιρίου που κινδύνευε με κατάρρευση! Α, να, εδώ με τους βουδιστές μοναχούς που τα τελευταία χρόνια εγκαταστάθηκαν στο βουδιστικό μοναστήρι του Μασγίντ Αλ-Χαράμ, του πρώην μεγάλου τεμένους στη Μέκκα, που μετά την τρομερή εκείνη πανδημία δεν δεχόταν πλέον μουσουλμάνους προσκυνητές…

Ακούγονται όλα αυτά εξωπραγματικά και βγαλμένα από σενάριο επιστημονικής φαντασίας; Και όμως, κάτι ανάλογο συνέβη πριν από μερικές ημέρες, όταν η Κυβέρνηση Ερντογάν αποφάσισε τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος, διατεινόμενη μάλιστα ότι έτσι όχι μόνο θα διατηρηθεί, αλλά και θα προστατευθεί καλύτερα ο ναός. Άλλωστε, όπως τόνισαν και κάποιοι Τούρκοι αξιωματούχοι, αυτό είχαν πράξει και οι Οθωμανοί πρόγονοί τους, “σώζοντας” τη Μεγάλη Εκκλησιά από το “μαράζωμα” (πάντα κατά τους ανωτέρω αξιωματούχους). Πότε; Μα, 6 αιώνες πριν…σύγχρονα πράγματα δηλαδή! Σαν να μη μεσολάβησαν έκτοτε Αναγέννηση, Διαφωτισμός, βιομηχανική επανάσταση και μια άνευ προηγουμένου επιστημονική και τεχνολογική έκρηξη. Αλλά τι λέω; Μήπως όλα αυτά δεν είναι παρά δόλιες ιουδαιο-χριστιανικές συνωμοσίες από τις οποίες πρέπει να “καθαρίσει” η σύγχρονη μουσουλμανική Τουρκία; Ρητορικά τα ερωτήματα…

Είναι σαφές ότι καμία λογική ή λογικοφανής δικαιολογία δεν είναι αρκετή να εξηγήσει την ασέλγεια επί ενός συμβόλου. Διότι η απόφαση για την Αγιά Σοφιά αυτό ακριβώς είναι. Δεν είναι μόνο περιφρόνηση της Ιστορίας, της UNESCO, της τάδε ή της δείνα διεθνούς συνθήκης. Είναι ασέλγεια. Η Αγιά Σοφιά δεν είναι ένας οποιοσδήποτε ναός, είναι ένα σύμβολο. Το έμβλημα μιας μακράς ιστορικής περιόδου, ενός ολόκληρου πολιτισμού, όπως ακριβώς είναι το Taj Mahal, ο Άγιος Πέτρος, ο Παρθενώνας, το Μασγίντ Αλ-Χαράμ, το Μαυσωλείο του Rumi κ.ο.κ. Και η μετατροπή της σε τέμενος είναι επίθεση κατά αυτού του πολιτισμού. Αλλά και, εν τέλει, επίθεση κατά όσων ο σύγχρονος κόσμος θεωρεί πλέον κεκτημένα του, όπως ο σεβασμός στη διαφορετικότητα.

Με τι σκοπό όλα αυτά; Να επιβεβαιώσει η Κυβέρνηση Ερντογάν, μετά από 6 αιώνες, την Άλωση  της Πόλης; Αισθάνεται πράγματι την ανάγκη να το πράξει αυτό; Ή μήπως να καταδείξει την ισλαμική κατίσχυση επί της χιλιόχρονης χριστιανικής Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας; Αμφότερα είναι επικίνδυνα και οδηγούν σε ολισθηρούς δρόμους. Ρίχνουν λάδι στη φωτιά του εθνικισμού και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Αυτό χρειάζεται η τουρκική Κυβέρνηση αυτή τη στιγμή; Χρειάζεται να χαϊδέψει τα αυτιά εκείνων που φαντασιώνονται νέες κατακτήσεις και να ρίξουν εχθρούς στη θάλασσα; Εκείνων που οραματίζονται τη σημαία του Ισλάμ στη Ρώμη, την Κόρδοβα, τη Βιέννη και αλλού; Αυτή είναι η Τουρκία που οραματίζεται; Αυτού του Ισλάμ φιλοδοξεί να ηγηθεί;

Σε κάθε περίπτωση, ο καθείς και οι πράξεις του. Ας έχουμε ωστόσο υπόψη μας ότι τα σύμβολα, ακόμα και κατεστραμμένα, βρίσκουν πάντα τρόπους να διατηρούν τη λάμψη και τη μαγεία τους. Εάν κάποια Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσιζε στο μέλλον να μετατρέψει τον Παρθενώνα σε χριστιανική εκκλησία, το βέβαιο είναι ότι εκείνος που θα γελοιοποιούνταν δεν θα ήταν ο Παρθενώνας…

Εν κατακλείδι, είναι σαφώς κυρίαρχη απόφαση της τουρκικής ηγεσίας να αποφασίσει προς τα πού θέλει να στρέψει τη χώρα της. Είναι όμως και στοιχειώδης υποχρέωση όλων των υπολοίπων να προστατεύσουμε εαυτούς από πολιτικές και ενέργειες που απειλούν να μας γυρίσουν αιώνες πίσω.