Ο Νίκος Καζαντζάκης και η Ορθόδοξη Εκκλησία

Του Γιώργου Στασινάκη

Παρά τις εξηγήσεις και τις διαψεύσεις ορισμένοι συνεχίζουν να βεβαιώνουν ότι ο Καζαντζάκης αφορίστηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία και ότι δεν ενταφιάστηκε θρησκευτικά. Για πολλοστή φορά αναφέρουμε τα πραγματικά γεγονότα.

Είναι αληθές ότι η Ιερά Σύνοδος της Ελλαδικής Ορθοδόξου Εκκλησίας ήθελε να τον αφορίσει. Έστειλε τον φάκελο στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας τον παρέδωσε στον Μητροπολίτη Πριγκηπονήσων Δωρόθεο. Αφού τον μελέτησε με μεγάλη προσοχή ανέφερε στον Πατριάρχη: «Παναγιώτατε ο Καζαντζάκης ήταν ένθεος. Τον διάβασαν οι άγιοι Πατέρες Αθηνών;» Η απάντηση του Πατριάρχη ήταν καταλυτική: «Τον διάβασαν, τον κατάλαβαν;» Ο ίδιος Πατριάρχης δήλωσε το 1961 στο Ηράκλειο Κρήτης τα εξής: «Ο Καζαντζάκης είναι μέγας και τα έργα του κοσμούν την Πατριαρχική βιβλιοθήκη». Το 2003, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, απαντώντας σε ερώτηση μιας φίλης στις ΗΠΑ, ανέφερε ότι «δεν ανεύρε τοιούτον αφορισμόν».

Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ελλαδική Εκκλησία δεν μπορούσε να αφορίσει τον Καζαντζάκη για δύο λόγους: πρώτον διότι η Εκκλησία της Κρήτης υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και δεύτερον η Αντίπολις που ζούσε ο Καζαντζάκης εξαρτιόταν από την Μητρόπολη Θυατείρων, η οποία υπαγόταν στο κλίμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Μετά τον θάνατο του Καζαντζάκη στο Freibourg im Breisgau στις 26 Οκτωβρίου 1957, η σορός του μετεφέρθη στην Αθήνα σε γενική αδιαφορία των «διανοουμένων». Η Ελένη ζήτησε από την Αρχιεπισκοπή έναν εκκλησιαστικό χώρο για να καταθέσει τη σορό. Μετά την άρνηση της Αρχιεπισκοπής, η σορός έφτασε στο Ηράκλειο. Στις 6 Νοεμβρίου 1957, έγινε στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Μηνά νεκρώσιμος ακολουθία χωροστατούντος του Μητροπολίτη Ευγένιου, 17 ιερέων και πλήθος κόσμου (υπάρχει ένα βίντεο της Ελληνικής τηλεόρασης γι’ αυτή την ακολουθία). Σημειώνουμε επίσης ότι η κηδεία του έγινε, με απόφαση του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, «δημοσία δαπάνη», παρόντος και του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων Αχιλλέα Γεροκωστόπουλου.

Ο Καζαντζάκης είχε ζητήσει να ενταφιαστεί σε ένα ύψωμα για να αγναντεύει τα βουνά της Κρήτης και την θάλασσα, πράγμα το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Μαρτινέγκο με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου. Τη σορό συνόδευσε μέχρι την τελευταία του κατοικία, σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας της Κρήτης ο νεότερος ιερέας ο πατήρ Σταύρος Καρπαθιωτάκης. Ήταν στρατιωτικός ιερέας και τιμωρήθηκε από τον Διοικητή του και όχι από την Εκκλησία της Κρήτης. Την ίδια τύχη είχε και ο Βασίλης Βασιλικός που υπηρετούσε τότε στο ίδιο στρατόπεδο.